O trans-izomerach nienasyconych kwasów tłuszczowych w ostatnich czasach mówi się same złe rzeczy. Lipidy te oskarżane są m.in. o to, że zwiększają ryzyko rozwoju chorób układu krążenia, cukrzycy, otyłości, sprzyjają procesom nowotworzeni oraz niekorzystnie wpływają na funkcjonowanie mózgu. Prowadzone są też szeroko zakrojone kampanie mające na celu zmniejszenie ich spożycia wraz z dietą. Okazuje się jednak, że nie wszystkie izomery trans są definitywnie złe. Niektóre wręcz pozytywnie wpływać mogą na nasze zdrowie. Ważne jest jednak to… skąd pochodzą! Które z nich warto spożywać, a których bezwzględnie należy unikać?
Izomery trans – kilka słów wstępu
Izomery trans nienasyconych kwasów tłuszczowych obecne w naszej diecie pochodzą najczęściej z produktów spożywczych zawierających utwardzone (uwodornione) oleje roślinne. Ich walorem jest to, że posiadają stały stan skupienia. Dość powszechnie używa się ich do wyrobu słodyczy, dań typu instant czy innych przetworzonych produktów spożywczych. Niekorzystny wpływ tych związków na zdrowie człowieka został potwierdzony zarówno w badaniach obserwacyjnych jak i eksperymentach klinicznych. Wiadomo dziś m.in., że:
- zaburzają funkcjonowanie gospodarki lipidowej, (objawia się to wzrostem poziomu „złego” i spadkiem poziomu „dobrego” cholesterolu),
- zwiększają one ryzyko rozwoju chorób układu krążenia,
- obniżają wrażliwość komórek na działanie insuliny predysponując do cukrzycy,
- sprzyjają rozwojowi niektórych form nowotworów, zwłaszcza tych rozwijających się w obrębie jelita grubego, piersi i gruczołu krokowego,
- zwiększają ryzyko rozwoju depresji i innych zaburzeń nastroju, a także mogą sprzyjać zachowaniom agresywnym!
- przyspieszają proces „zużywania się” mózgu prowadząc do nasilenia tempa przebiegu procesów neurodegeneracyjnych,
- obniżają płodność (efekt obserwowany zarówno u mężczyzn jak i u kobiet).
Ile to “zbyt dużo”?
Dobowe spożycie kwasów tłuszczowych trans w Polsce wynosi około 3 – 7 g na osobę. Jest to dawka przekraczająca tzw. bezpieczne spożycie. Oficjalne zalecenia nakazują ograniczenie konsumpcji tych lipidów do 1% zapotrzebowania organizmu na energię. Zdaniem niektórych ekspertów dawka bezpieczna wynosi maksymalnie 0,5% dziennej kaloryczności diety! Mowa tutaj jednak cały czas o izomerach trans pochodzenia przemysłowego takich chociażby jak kwas elaidynowy. Istnieją tymczasem jeszcze izomery trans występujące w naturalnych produktach. Jak się okazuje, te związki nie tylko nie muszą negatywnie wpływać na nasze zdrowie, ale wręcz mogą okazać się jego sprzymierzeńcami!
Zdrowe izomery trans
Izomery trans nienasyconych kwasów tłuszczowych obecne są nie tylko w wysoko przetworzonej żywności, ale również w pokarmach nisko przetworzonych. Mowa tutaj o sprzężonych dienach kwasu linolowego (zwanych w skrócie CLA – z ang.: conjugated linoleic acid) oraz o kwasie wakcenowym i kwasie oktadekanowym, które znaleźć można w maśle, pełnotłustym nabiale i mięsie przeżuwaczy (czyli np. w wołowinie). W przeciwieństwie do izomerów trans pochodzenia przemysłowego lipidy te posiadają walory prozdrowotne głownie dzięki właściwościom antyoksydacyjnym, przeciwmiażdżycowym i przeciwnowotworowym.
Synteza i występowanie naturalnych izomerów trans
Naturalne izomery trans nienasyconych kwasów tłuszczowych powstają w przewodzie pokarmowym przeżuwaczy dzięki obecności unikalnej mikroflory bakteryjnej, a dokładnie – dzięki produkowanym przez nią enzymom, które odpowiadają za przemiany kwasu linolowego i kwasu alfa-linolenowego. W toku tych przemian powstają wspomniane już: kwas wakcenowy, kwas oktadekanowy oraz koniugowany kwas linolowy. Zawartość tych związków w żywności jest zróżnicowana i uzależniona od rodzaju mięsa (wołowina, cielęcina, jagnięcina) i nabiału. Istotny wpływ na ich zawartość ma także „dieta” zwierząt rzeźnych. Zaobserwowano m.in., że mięso i mleko krów z chowu pastwiskowego jest znacznie bogatsze w te lipidy niż ma to miejsce w przypadku chowu paszowego. Ilość izomerów trans we wspomnianych produktach waha się w przedziale od 0,2 do 10%.
Wpływ naturalnych izomerów trans na organizm
Istnieje spora ilość badań naukowych wskazujących, iż naturalne izomery trans mogą korzystnie wpływać na nasze zdrowie. Najwięcej dotyczy oczywiście sprzężonych dienów kwasu linolowego. Dane źródłowe wskazują, iż związek ten hamować może adipogenezę (przemianę preadipocytów w dojrzałe komórki tłuszczowe) oraz regulować lipogenezę (powstawanie tłuszczu w ustroju). Dzięki tym właściwościom właśnie stał się on popularnym składnikiem suplementów wspomagających odchudzanie. Dodatkowo CLA prawdopodobnie wspomaga odporność immunologiczna organizmu i działa przeciwmiażdżycowo i przeciwnowotworowo. W przypadku pozostałych izomerów trans naturalnego pochodzenia wyniki badan są bardziej ograniczone i póki co trudno ocenić w sposób precyzyjny ich wpływ na organizm, niemniej jednak brakuje przesłanek ku temu by uważać, iż mogą one oddziaływać negatywnie na nasze zdrowie.
Podsumowanie
Warto wiedzieć, że oprócz ewidentnie szkodliwych izomerów trans nienasyconych kwasów tłuszczowych, obecnych w wysoko przetworzonej żywności, istnieją także ich naturalne odpowiedniki. Obecne są one w pokarmach pochodzenia naturalnego takich jak pełnotłuste mleko i jego przetwory, masło oraz mięso przeżuwaczy. Ich obecność w diecie nie tylko nie stanowi zagrożenia dla naszego zdrowia, ale wręcz może wpływać na nie korzystnie.
Treści prezentowane na naszej stronie mają charakter edukacyjny i informacyjny. Dokładamy wszelkich starań, aby były one merytorycznie poprawne. Pamiętaj jednak, że nie zastąpią one indywidualnej konsultacji ze specjalistą, która jest dostosowana do Twojej konkretnej sytuacji.
