Kilka ciekawostek na temat ciał ketonowych

Ciekawostka #1

Ciała ketonowe są normalnym, ilościowo ważnym paliwem komórkowym wykorzystywanym preferencyjnie przez niektóre narządy (m.in. serce i korę nerek).Ich produkcja w wątrobie ulega nasileniu przy niedoborach glukozy. Wśród ciał ketonowych wyróżniamy: β-hydroksymaślan, acetooctan, aceton [1].

Ciekawostka #2

Zdolność do zaspokajania potrzeb energetycznych mózgu sprawia, że ciała ketonowe stają się kluczowym paliwem w okresach niedoborów pożywienia i węglowodanów. W pierwszych dniach głodzenia lub stosowania diety bardzo niskowęglowodanowej (mniej niż 50 g węglowodanów na dobę) ciała ketonowe zaspokajają 1/3 zapotrzebowania energetycznego mózgu, po kilku tygodniach 2/3, co stanowi mechanizm adaptacyjny umożliwiający zmniejszenie rozpadu białek mięśniowych, a tym samym zwiększa możliwość przetrwania w prymitywnym środowisku [2, 3].

Ciekawostka #3

Na jednostkę zużytego tlenu, ciała ketonowe stanowią bardziej wydajne źródło energii niż glukoza i kwasy tłuszczowe [4].

• 100 g glukozy / 8,7 kg ATP
• 100 g β-hydroksymaślanu / 10,5 kg ATP
• 100 g acetooctanu / 9,4 kg ATP

Ciekawostka #4

W przypadku zdrowych osób stężenie ciał ketonowych podczas stosowania diet niskowęglowodanowych lub ostatnio popularnych metod intermittent fasting pozostaje niskie.

• Stan metaboliczny / Stężenie we krwi (mmol/dl)
• Dieta zachodnia / 0,1
• Głodzenie 2-3 dni / 1
• Okres powysiłkowy / < 2
• Głodzenie 1 tydzień / 5
• Dieta ketogenna / 5-6
• Głodzenie 3-4 tygodnie / 6-8

Jednakże w specyficznych sytuacjach (m.in. niekontrolowana cukrzyca) stężenie ciał ketonowych we krwi może przekraczać nawet 20 mmol/dl, co jest niebezpieczne dla zdrowia, a nawet życia [5].

Ciekawostka #5

Według ostatnio opublikowanych badań przy stężeniu obserwowanym we krwi podczas głodzenia, β-hydroksymaślan hamuje lipolizę w adipocytach poprzez receptor kwasu nikotynowego, co stanowi jeden z bardziej interesujących sposobów poprzez, które w przypadku zdrowych osób regulowana jest produkcja ciał ketonowych [6].

Ciekawostka #6

Ciała ketonowe zaspokajają prawie połowę zapotrzebowania energetycznego mózgu noworodka w pierwszych 2-3 dniach od momentu narodzin, co w tym okresie związane jest z niską zawartością laktozy w mleku matki. Dlaczego w tak krytycznym momencie mleko matki jest ubogie w laktozę? Niewątpliwie jest to interesujące pytania, odnośnie fizjologicznej roli omawianych „tłuszczowych niedopałków”. Dodatkowo stężenie ciał ketonowych we krwi noworodków i niemowląt po zaledwie 2-3 godzinach bez pokarmu, osiąga poziom obserwowany u osób dorosłych po 2-3 dniach głodzenia [2].

Ciekawostka #7

Wzrost stężenia β-hydroksymaślanu we krwi w czasie głodzenia powyżej 5 mmol/dl jest unikalny dla ludzi.Zbadano, że nawet w przypadku niedźwiedzi amerykańskich (baribali) podczas 4 miesięcy snu zimowego, stężenie β-hydroksymaślanu nie przekracza 1 mmol/dl, co wiąże się ze stosunkowo niskim zapotrzebowaniem energetycznym mózgu tych zwierząt (jedynie 5% spoczynkowej przemiany materii, podczas gdy u dorosłego człowieka jest to 20%, a u noworodka aż 60-70%) [2].

Ciekawostka #8

Dieta ketogenna jest stosowana w leczeniu lekoopornej epilepsji nieprzerwanie od lat 20-tych w John Hopkins Hospital w Baltimore. Jednakże wzrost zainteresowania terapeutycznym wpływem diety ketogennej nastąpił za sprawą jednego z bardziej znanych reżyserów komedii filmowych – Jim Abrahams (m.in. współreżyser filmów: „Czy leci z nami pilot?” oraz serii „Naga broń”), którego syn – Charlie, od pierwszego roku życia cierpiał na bardzo ciężką postać padaczki. Abrahams znalazł rozwiązanie dla swojego syna zabierając go do John Hopkins Hospital, a także przywrócił nadzieję innym rodzicom dzieci chorych na epilepsję, zakładając fundację - Charlie Foundation. W głównej mierze dzięki wydarzeniom przedstawionym w dokumencie do którego podałem niżej link (zachęcam do zapoznania się) obecnie bada się terapeutyczne właściwości ciał ketonowych w innych schorzeniach, nie tylko o podłożu neurodegeneracyjnym. Jednocześnie rozważa się możliwość zwiększenia stężenia ciał ketonowych we krwi w inny sposób niż stosowanie klasycznej diety ketogennej, np.: poprzez podaż oleju MCT, oleju kokosowego, aminokwasów ketogennych (m.in. leucyny) lub poprzez podaż monoestrów ciał ketonowych [7, 8, 9].

Podsumowanie

Na podstawie przedstawionych informacji niekoniecznie należy wnioskować, że stosowanie diet bardzo niskowęglowodanowych, prowadzących do nasilenia produkcji ciał ketonowych stanowi korzystne rozwiązanie w każdym przypadku. Niemniej jednak warto mieć na uwadze, że ciała ketonowe spełniają również rolę fizjologiczną, a ich szkodliwość może ujawniać się jedynie w specyficznych sytuacjach.