Pojęcie „nowa żywność” używane jest coraz częściej nie tylko w fachowych opracowaniach branżowych rynku spożywczego, ale także pojawia się z rosnącą częstotliwością w artykułach publikowanych w kolorowej prasie. Warto więc wiedzieć, co kryje się pod tym pojęciem, gdyż okazuje się, że „nowa żywność” to specyficzna grupa produktów żywnościowych posiadających niekiedy niecodzienne właściwości i tym samym też – budzących wiele kontrowersji.
Jakie produkty należą do „nowej żywności”
Pojęcie „nowej żywności” obejmuje dość szeroką grupę produktów, do których zaliczyć można następujące kategorie żywności i jej składników:
• żywność i składniki żywności o nowej lub celowo zmodyfikowanej podstawowej strukturze molekularnej białek,
• żywność i składniki żywności składające się z drobnoustrojów, grzybów, a także z wodorostów, bądź też z nich wyekstrahowane,
• żywność i składniki żywności składające się z roślin lub z nich wyekstrahowane, a także składniki żywności pochodzące od zwierząt,
• żywność i składniki żywności, których wartość odżywcza, metabolizm czy zawartość substancji niepożądanych zostały w znaczący sposób zmienione w efekcie zastosowania innowacyjnego procesu produkcyjnego.
Przykładem „nowej żywności” będą więc m.in. sucromalt, czyli mieszanina cukrów produkowana z sacharozy i hydrolizatu skrobi łączonych enzymem wytwarzanym przez Leuconostoc citreum, likopen z rośliny Blakeslea trispora; rafinowany olej ze żmijowca (Echium vulgare L.), modne ostatnio owoce noni, a także fitosterole, olej z kryla, olej arganowy, stewia; alfa-cyklodekstryna i wiele wiele innych. Za innowacyjne procesy technologiczne uważa się natomiast m.in. High Pressure Processing – (technologia wysokociśnieniowa), Pulsed Light - pulsującego światła, IR – technologia promieniowania podczerwonego; Pulsed Magnetic Field – technologia pulsującego pola magnetycznego…
“Nowa żywność” a GMO
W niektórych opracowaniach, zwłaszcza tych mniej fachowych spotkać można się z informacjami mówiącymi, iż pojęcie „nowej żywności” odnosi się także do organizmów genetycznie zmodyfikowanych (GMO). Od około czternastu lat dane te są już jednak nieaktualne i powtarzanie ich jest wprowadzaniem w błąd. W pierwotnej wersji rozporządzenia dotyczącego „nowej żywności” (nr 258/97), pojęcie to odnosiło się również do żywności i jej składników zawierających genetycznie zmodyfikowane organizmy (GMO) oraz takie, które zostały wytworzone przy ich zastosowaniu. W roku 2003 ta grupa produktów została wykluczona i nie zawiera się w definicji „nowej żywności”. Mówi o tym art. 38 Rozporządzenia nr 1829/2003.
Po co nam „nowa żywność”?
Nie ma jednej wspólnej idei przyświecającej wprowadzaniu „nowej żywności” na rynek. Poszczególne artykuły żywnościowe należące do tego rodzaju żywności mogą mieć różne, potencjalne walory. Niektóre z nich wyróżniają się wysoką wartością odżywczą i prozdrowotną, inne – specyficznymi, pożądanymi właściwościami fizycznymi lub chemicznymi.
Czy „nowa żywność” jest bezpieczna?
W przemyśle spożywczym wszystko co nowe traktowane jest z dużą rezerwą i uznawane bywa nierzadko za potencjalnie niebezpieczne. Wszelkiego rodzaju innowacje, zwłaszcza te powiązane z „zaprzężeniem” mikroorganizmów i zastosowaniem rozwiązań biotechnologicznych, postrzegane są jako zamach na nasze zdrowie. W praktyce jednak tak daleko posunięty sceptycyzm nie ma uzasadnienia. Tak naprawdę proces wprowadzenia produktów i ich składników klasyfikowanych jako „nowa żywność” obejmuje szeroką ocenę bezpieczeństwa i ryzyka zdrowotnego. Priorytetem jest bowiem nie tylko pobudzanie innowacji w przemyśle rolno-spożywczym, ale przede wszystkim zapewnienie wysokiego poziomu ochrony zdrowia i życia ludzkiego, a także dobrostanu zwierząt, środowiska i interesów konsumenckich.
Decyzje dotyczące wprowadzenia produktu do obrotu podejmowane są w oparciu o analizy dostępnych danych naukowych dotyczących kwestii bezpieczeństwa żywności. Wszystkie decyzje dotyczące „nowej żywności”, które mogą mieć wpływ na ogólnie pojęte zdrowie publiczne, konsultowane są z Komitetem Naukowym ds. Żywności. Daleko posunięta ostrożność organów nadzorujących proces wprowadzania „nowej żywności” na rynek niekiedy bywa postrzegana jako przejaw opieszałości, co znakomicie obrazuje przykład stewii (liście tej rośliny stosowane są jako substancje słodzące). Pomimo intensywnych starań niektórych podmiotów do obrotu na rynku spożywczym UE dopuszczona została stosunkowo niedawno.
Niestety liczyć się należy z tym, że nawet pomimo szczegółowych analiz, nie jest możliwe przewidzenie wszystkich potencjalnych skutków zdrowotnych związanych ze spożywaniem tzw. „nowej żywności”. Element potencjalnego ryzyka uznawany jest za niewielki, ale – nie można mówić, że go nie ma, co oczywiście stanowi przysłowiową „wodę na młyn” dla zagorzałych sceptyków czy zwolenników teorii spiskowych. Zakładać raczej należy, że z racji tego, iż pod pojęciem „nowej żywności” kryje się stosunkowo wiele różnych produktów spożywczych, to są wśród nich zarówno mniej i bardziej nam przyjazne pokarmy. Zasadność ich spożywania winna być więc rozpatrywana raczej indywidualnie.
Podsumowanie
„Nową żywnością” nazywamy takie produkty żywnościowe lub ich składniki, które nie były w znacznym stopniu wykorzystywane do spożycia przez ludzi przed dniem 17.05.1997 r. Będzie to więc żywność i składniki żywności o nowej, zmodyfikowanej podstawowej strukturze molekularnej białek; składające się z roślin, drobnoustrojów, grzybów, wodorostów, bądź też z nich wyekstrahowane, a także pochodzące od zwierząt. Do „nowej żywności” zaliczane są również takie produkty i ich składniki, których wartość odżywcza, metabolizm czy zawartość substancji niepożądanych zostały w znaczący sposób zmienione w efekcie zastosowania nowoczesnych procesów produkcyjnych i przetwórczych. „Nowa żywność” jest uznawana za bezpieczną, a jej wprowadzenie na rynek poprzedzane jest oceną skutków zdrowotnych związanych z jej spożyciem przez ludzi.
