Czym jest tętno spoczynkowe i co mówi o twoim zdrowiu?

Najlepiej mierzyć je po kilkunastu minutach odpoczynku a lub po przebudzeniu. Nie jest to najdokładniejsza z metod, ale pozwala na samodzielny, szacunkowy pomiar. Co zatem oznacza ten wynik i jakie powinno być tętno spoczynkowe? Czy dane te mówią coś o stanie zdrowia?

Czym jest normalne tętno spoczynkowe?

Normalne tętno spoczynkowe wynosi od 60 do 100 uderzeń na minutę. Dużo też zależy od naszego wieku. Przykładowo, tętno spoczynkowe wynoszące 100 uderzeń na minutę może być normalne dla dziecka, ale już dla osoby starszej niekoniecznie. Noworodek ma tętno spoczynkowe około 120 uderzeń na minutę, podczas gdy dorosły ma około 70 uderzeń na minutę. U zdrowych osób dorosłych tętno zwalnia wraz z wiekiem. Zdrowy osoba w średnim wieku zazwyczaj ma tętno spoczynkowe mniejsze, niż 80 uderzeń na minutę. Jeśli tętno ma inną wartość, wyższą lub niższą, może to stanowić informację na temat zdrowia, w szczególności zdrowia serca.

Według jednego z badań pod hasłem „Women’s Health Initiative”, tętno spoczynkowe może być wskaźnikiem wyższego ryzyka przyszłych ataków serca. W badaniu naukowcy ocenili średnie tętno spoczynkowe u prawie 130 000 kobiet po menopauzie. Okazało się, że te, które miały tętno spoczynkowe wyższe, niż 76 uderzeń na minutę, miały o 26% większe ryzyko zawału serca, niż te, których tętno spoczynkowe wynosiło 62 lub mniej uderzeń.
Wolniejsze tętno oznacza, że serce jest bardziej wydajną pompą. A gdy jest bardziej wydajne, dostarcza odpowiednią ilość tlenu do tkanek, przy mniejszej liczbie uderzeń. Trenowanie serca poprzez wykonywanie treningu aerobowego zwiększa jego efektywność i spowalnia tętno spoczynkowe. Nie powinno zatem nikogo dziwić, że niektórzy wytrenowani sportowcy wytrzymałościowi mogą mieć bardzo niskie tętno spoczynkowe. Nawet 40 uderzeń na minutę.

W innym badaniu obserwowano 3000 mężczyzn przez okres 16 lat. Wyniki badań opublikowano w 2013 roku w czasopiśmie "Heart". Okazało się, że wyższe tętno spoczynkowe było związane z większą masą ciała, nieprawidłowymi lipidami, wyższym ciśnieniem krwi i zwiększonym ryzykiem przedwczesnego umierania. Tętno spoczynkowe powyżej 90 uderzeń na minutę zwiększało trzykrotnie ryzyko przedwczesnej śmierci. 

Wniosek z tego taki, że wolniejsze tętno może wskazywać na zdrowsze serce. Jednak warto mieć na uwadze, że są też dolne granice. Tętno poniżej 60 uderzeń na minutę również może być objawem tego, że coś się dzieje. Jeżeli wynik ten dotyczy sportowca, to prawdopodobnie wszystko jest w porządku, natomiast w przypadku osoby prowadzącej spokojny, wręcz siedzący tryb życia, powinien to być impuls do skonsultowania się z lekarzem. Niskie tętno może być objawem np. niedoczynności tarczycy.

Dlaczego warto regularnie sprawdzać swoje tętno?

Tętno należy kontrolować tak samo, jak sprawdzamy co jakiś czas swoją krew czy ciśnienie. Jest to jeden z parametrów zdrowotnych, które powinny być pod obserwacją, gdyż mogą nam dostarczyć cennych informacji o nas samych, szczególnie, że możemy je sprawdzić samodzielnie w domu. Najlepszą porą do sprawdzenia tętna spoczynkowego jest poranek, zaraz po przebudzeniu, zanim jeszcze wstaniesz z łóżka. Ruch, emocje, a nawet niektóre leki, mogą to tętno od razu podnieść. Jedne leki obniżają tętno, drugie podwyższają. Tak samo dzieje się z napojami zawierającymi kofeinę. Nie sprawdzaj tętna także bezpośrednio i kilka godzin po treningu (a już zwłaszcza, jeśli nie pijesz odpowiedniej ilości płynów – łagodne odwodnienie może zwiększyć tętno, ponieważ dla serca jest to pewnego rodzaju stres).
Jeśli regularnie trenujesz i zaobserwujesz wzrost tętna spoczynkowego, może to być dla Ciebie sygnał, że jesteś przetrenowany i potrzebujesz czasu na regenerację.

Gdy tętno spoczynkowe jest za wysokie…

Regularne uprawianie sportu pomoże Ci obniżyć tętno. Warto jednak w takiej sytuacji skonsultować się z lekarzem, ponieważ szybkie tętno może świadczyć o nadczynności tarczycy czy też niedokrwistości. Nie panikuj, jeśli jednorazowo zauważysz wyższe tętno, ale gdy sytuacja się powtarza, wówczas warto zasięgnąć porady specjalisty.

Podsumowanie

Tętno spoczynkowe jest wskaźnikiem Twojej ogólnej sprawności i zdrowia serca. Podobnie, jak inne parametry zdrowotne, jest to coś, co powinieneś regularnie kontrolować (oczywiście nie panikuj i nie sprawdzaj tętna co pięć minut, bo może się okazać, że bardziej Cię stresuje możliwość pojawienia się odchyleń, niż to jest w ogóle potrzebne). Raz na jakiś czas zrób pomiar i zanotuj. To wystarczy, by mieć pogląd, jak zmieniają się wartości Twojego tętna spoczynkowego. Będzie to również dobry materiał pomocniczy dla Twojego lekarza, jeśli zajdzie potrzeba wizyty. Dla pewności, zadbaj też o regularną aktywność fizyczną, szczególnie, jeśli w Twoim życiu jest sporo czynników, które mogą wpłynąć na wzrost tętna spoczynkowego.