Kortyzol – już na sam dźwięk tego słowa mogą pojawić się ciarki na plecach. Chyba nie ma bardziej znienawidzonego hormonu, który budzi tak nieprzyjemne skojarzenia. O kortyzolu wiadomo, że jego nadmierna sekrecja wybitnie utrudnia pracę nad kompozycją sylwetki: z jednej strony sprzyjając utracie tkanki mięśniowej, a z drugiej – komplikując redukcję tkanki tłuszczowej. Warto się zastanowić jakie mechanizmy leżą u podłoża tych zależności.
Co warto wiedzieć na temat kortyzolu?
Problem nadmiernej masy ciała, chociaż zazwyczaj ma podłoże żywieniowe, to bezsprzecznie powiązany jest z zaburzeniami w wydzielaniu niektórych hormonów. Ostatnio dużo uwagi poświęca się nieprawidłowościom dotyczącym aktywności insuliny, ale oczywiście zagadnienie to należy rozpatrywać w szerszym kontekście endokrynologicznym, biorąc pod uwagę hormony tarczycy, leptynę, androgeny, estrogeny i oczywiście – kortyzol. Kortyzol produkowany i uwalniany jest przez nadnercza w odpowiedzi na różnego rodzaju bodźce stresowe (dlatego też nazywany jest hormonem stresu). Jego biologiczna rola polega na: regulacji odpowiedzi immunologicznej organizmu, oddziaływaniu na stan równowagi wodno-elektrolitowej, funkcjonowanie tkanki łącznej, stymulowaniu uwalniania glukozy i kwasów tłuszczowych z wątroby. Chociaż hormon ten jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego, to podwyższony jego poziom prowadzi do wielu negatywnych konsekwencji, wpływających zarówno na stan zdrowia jak i uprzykrzających pracę nad kompozycją sylwetki.
Wydawać by się mogło, że ludzie zestresowani jedzą mniej – dzięki temu łatwiej uzyskać im szczupłą sylwetkę. Nic bardziej mylnego! Stres działający długoterminowo wywiera bardzo negatywny wpływ na metabolizm i znacznie utrudnia walkę z nadprogramowymi kilogramami. Brak umiejętności radzenia sobie z napięciem to poważny problem, doprowadzający do wzrostu poziomu kortyzolu we krwi – hormonu, który w zwiększonych stężeniach doprowadza do prawdziwej degrengolady metabolicznej.
Mechanizmy, za pośrednictwem których kortyzol utrudnia odchudzanie
Teoretycznie wzrost sekrecji kortyzolu powinien sprzyjać utracie masy ciała. W praktyce jednak rzadko kiedy się tak dzieje. Chociaż hormon ten posiada silne właściwości kataboliczne, to obiektem jego destrukcyjnych zapędów jest niestety głównie tkanka mięśniowa. Przy podwyższonym poziomie kortyzolu tracimy więc proporcjonalnie więcej mięśni niż tłuszczu, co oczywiście nie sprzyja poprawie składu ciała. Biorąc pod uwagę fakt, iż tkanka mięśniowa jest bardziej energochłonna niż tkanka tłuszczowa należy stwierdzić, że jej utrata może prowadzić do obniżenia wydatków energetycznych, co samo w sobie jest już czynnikiem utrudniającym odchudzanie.
Dodatkowo kortyzol wpływa także negatywnie na gospodarkę insulinową, prowadząc do pogorszenia wrażliwości tkanek obwodowych i wątroby na sygnały nadawane przez insulinę. Zwłaszcza przy relatywnie wysokim spożyciu węglowodanów prowadzić to może do hiperglikemii i kompensacyjnej hiperinsulinemii. Jest to niezwykle niebezpieczny stan metaboliczny utrudniający spalanie tłuszczu zapasowego i sprzyjający nie tylko konsekwentnemu zwiększaniu jego zapasów, ale także mogący przyczyniać się do rozwoju wielu poważnych chorób takich jak cukrzyca, nadciśnienie czy miażdżyca oraz niektórych nowotworów. Warto dodać, iż osoby borykające się z wysokim poziomem kortyzolu charakteryzują się również większą tendencją do gromadzenia tkanki tłuszczowej w centralnej części sylwetki. Jest to tzw. tkanka tłuszczowa trzewna, która sama w sobie stanowi szczególne zagrożenie dla zdrowia!
Warto też mieć na uwadze, że hormon ten może obniżać tempo przemiany materii, wpływając na funkcjonowanie tarczycy i metabolizm produkowanych przez nią hormonów. Kortyzol nasila konwersję tyroksyny (T4) do nieaktywnej formy T3 (rT3 zamiast do fT3) , co jest kolejnym czynnikiem utrudniającym odchudzanie. Niestety kwestia wpływu kortyzolu na funkcjonowanie tarczycy często jest zupełnie pomijana nie tylko w obiegowych dyskusjach na jego temat, ale nierzadko też w opracowaniach naukowych…
Podwyższony poziom kortyzolu wpływa także negatywnie na czas trwania i jakość snu. Sen to czas, w którym organizm się regeneruje i odbudowuje tkanki - ładuje „akumulatory”. Jego niedobór upośledza procesy regeneracyjne, a dodatkowo także – uwaga -utrudnia odchudzanie i doprowadza do… wzrostu produkcji kortyzolu! Badania pokazują, że osoby, które śpią krócej więcej jedzą, częściej też mają ochotę na słodycze oraz mniej chętnie podejmują się aktywności fizycznej. Dochodzi także do upośledzenia przebiegu reakcji metabolicznych związanych ze spalaniem tłuszczu zapasowego, zmniejszeniu ulega także produkcja testosteronu i hormonu wzrostu.
Jak utrzymać kortyzol w ryzach?
Utrzymanie poziomu kortyzolu na odpowiednio niskim pułapie jest niezwykle ważne w kontekście ogólnie pojętego zdrowia oraz w odniesieniu do pracy nad kompozycją sylwetki. Niestety nie ma jednego, uniwersalnego sposobu by sobie ten efekt zapewnić.
Wiemy jednak, że istnieje przynajmniej kilka warunków, które trzeba spełnić by poziom tego hormonu nadto się nie podnosił, a należą do nich:
wygenerowanie w tygodniowym rozkładzie zajęć czasu na relaks i odpoczynek,
nauka asertywności i zdolności organizacji czasu pracy (umożliwi to zmniejszenie natężenia stresu psychicznego),
wprowadzenie technik zarządzania stresem,
unikanie bardzo niskokalorycznych diet,
zapewnienie odpowiedniej podaży wszystkich niezbędnych składników pokarmowych, zwłaszcza białka, kwasów omega 3, magnezu, potasu, cynku, witamin z grupy B, witaminy C i witaminy D,
odpowiedni dobór obciążeń treningowych, adekwatnych do poziomu wytrenowania.
Więcej informacji na temat tego jak obniżyć poziom kortyzolu znajdziesz w artykułach dostępnych po kliknięciu w poniższe linki:
Podwyższony poziom kortyzolu w sposób ewidentny utrudnia pracę nad estetyką sylwetki. Mechanizmy leżące u podstaw tej zależności są skomplikowane i wielopłaszczyznowe, a obejmują m.in. nasilony katabolizm mięśniowy, zaburzenia gospodarki insulinowo-glukozowej oraz upośledzenie metabolizmu hormonów tarczycy. Jak na ironię problemu nadmiernego wydzielania kortyzolu doświadczają często osoby intensywnie się odchudzające, stosujące bardzo restrykcyjne diety i niezwykle obciążające strategie treningowe. Warto mieć ten fakt na uwadze.
Treści prezentowane na naszej stronie mają charakter edukacyjny i informacyjny. Dokładamy wszelkich starań, aby były one merytorycznie poprawne. Pamiętaj jednak, że nie zastąpią one indywidualnej konsultacji ze specjalistą, która jest dostosowana do Twojej konkretnej sytuacji.
