Dlaczego mózg się starzeje? Co naprawdę dzieje się z neuronami po 40. roku życia?

Tłuszczowe zapory w mózgu — nowa teoria choroby

Zespół kierowany przez prof. Gaurava Choprę odkrył, że komórki odpornościowe mózgu, zwane mikroglejem, mogą się „zatykać” tłuszczem, co uniemożliwia im prawidłowe działanie. Mikroglej w zdrowym mózgu odpowiada za usuwanie toksyn, uszkodzonych neuronów i złogów białek. Jednak w obecności złogów amyloidu zaczyna produkować nadmiar wolnych kwasów tłuszczowych, które następnie przekształcają się w trójglicerydy – tłuszcze magazynowane w dużych ilościach wewnątrz komórek.

To właśnie wtedy, jak wyjaśnia prof. Chopra, komórki odpornościowe „zapadają się pod ciężarem własnego tłuszczu” i przestają pełnić funkcję ochronną. Badacze nazwali to zjawisko „tłuszczową neurodegeneracją” – procesem, który może działać równolegle lub nawet silniej niż klasyczne złogi amyloidu.

Lipidowe „blaszki” zamiast białkowych

Chopra i jego współpracownicy opisują te tłuszczowe nagromadzenia jako „lipidowe blaszki” – nowy typ zmian w mózgu, który może współwystępować z klasycznymi płytkami amyloidowymi. Analiza tkanek mózgowych pacjentów z Alzheimerem wykazała, że mikroglej znajdujący się najbliżej złogów białka zawierał ponad dwa razy więcej tłuszczu niż mikroglej w zdrowych obszarach. Co więcej, takie komórki były aż o 40% mniej skuteczne w usuwaniu toksycznych złogów.

W miarę postępu choroby ilość tych „zatłuszczonych” mikroglejów rośnie, a ich zdolność do ochrony neuronów dramatycznie spada. Według naukowców to może tłumaczyć, dlaczego dotychczasowe terapie, skupione wyłącznie na białkach, dawały tak ograniczone efekty.

Nowy cel terapeutyczny — enzym DGAT2

Klucz do całego procesu stanowi enzym DGAT2, który odpowiada za końcowy etap przemiany wolnych kwasów tłuszczowych w trójglicerydy. Okazało się, że w komórkach z Alzheimerem enzym ten nie jest nadprodukcją genu, lecz gromadzi się, bo nie ulega degradacji, co prowadzi do trwałego nagromadzenia tłuszczu.

Zespół Purdue wykazał, że gdy w modelach zwierzęcych zablokowano działanie DGAT2 lub przyspieszono jego rozpad, mikroglej odzyskiwał zdolność do oczyszczania mózgu, a markery zdrowia neuronów ulegały poprawie. To odkrycie otwiera zupełnie nową drogę w terapii – zamiast usuwać blaszki, można przywrócić sprawność układowi odpornościowemu mózgu, by sam poradził sobie z chorobą.

Nowy model choroby — nie tylko białka, ale też tłuszcz

Współautorzy badań z Purdue i Cleveland Clinic sugerują, że w przyszłości może powstać „lipidowy model neurodegeneracji” – czyli koncepcja, według której to zaburzenia w metabolizmie tłuszczów są kluczowym czynnikiem w rozwoju chorób otępiennych. Tłuszcze, które kiedyś uważano za niegroźne produkty uboczne, dziś jawią się jako potencjalny punkt zapalny dla całego układu nerwowego.

Według badaczy równowaga lipidowa w mózgu może być równie ważna, jak równowaga białek. Nadmiar tłuszczu prowadzi do neurozapalnych reakcji, starzenia komórek i obumierania neuronów.

Co to oznacza dla przyszłości leczenia Alzheimera

Nowe odkrycia nie negują roli amyloidu i białka tau, ale przesuwają uwagę nauki w stronę metabolizmu komórek odpornościowych mózgu. Zamiast skupiać się tylko na „czyszczeniu” płytek białkowych, przyszłe terapie mogą opierać się na odtłuszczaniu mikrogleju i poprawie jego zdolności obronnych. Takie podejście może pozwolić na leczenie wcześniej, zanim uszkodzenia neuronów staną się nieodwracalne.