Jaka dieta opóźnia starzenie i przeciwdziała demencji?

Nowe badanie

Niedawno w Nature Medicine ukazało się duże badanie, które daje ciekawą odpowiedź. Naukowcy przez ponad trzy dekady obserwowali tysiące osób, łącząc dane genetyczne, metabolity we krwi i nawyki żywieniowe. I co się okazało? Dieta śródziemnomorska – bogata w warzywa, ryby, oliwę z oliwek i produkty pełnoziarniste – może realnie obniżać ryzyko demencji.

Geny to nie wyrok

Najczęściej w rozmowach o demencji przewija się jeden gen – APOE4. Noszenie jego wariantu znacząco podnosi ryzyko choroby Alzheimera. Ale to nie jedyny element układanki. Badacze wskazali też inne geny, np. ADAMTS1 i CTSH, które wpływają na sposób, w jaki organizm przetwarza tłuszcze i reaguje na stany zapalne.

To oznacza, że każdy z nas startuje z innym „genetycznym bagażem”. Ale – i tu najważniejsza część – styl życia może ten bagaż złagodzić. Dieta śródziemnomorska, jak pokazano w badaniach, modyfikuje metabolity we krwi, zmieniając środowisko biochemiczne mózgu. Innymi słowy: geny wyznaczają ryzyko, ale to, co jemy, może decydować, jak to ryzyko się zrealizuje.

Kawa, oliwa i metabolity

Jednym z ciekawszych odkryć była rola kofeiny. U osób z APOE4 dieta śródziemnomorska wiązała się z wyższym poziomem kwasu 1,7-dimetylomoczowego – metabolitu powstającego po wypiciu kawy. Brzmi skomplikowanie, ale w praktyce chodzi o to, że kawa dostarcza związku o działaniu antyoksydacyjnym, który może wspierać ochronę neuronów.

Poza kofeiną, dieta bogata w zdrowe tłuszcze podnosiła stężenie nienasyconych glicerydów i obniżała poziom tych nasyconych, co wiązało się z lepszymi wynikami poznawczymi. Badacze zauważyli też obecność piperyny (znanej z pieprzu) i betainy, które mogą działać neuroprotekcyjnie.

Co to oznacza w codziennym życiu?

Można zapytać: czy te wszystkie metabolity i wskaźniki da się przełożyć na zwykły talerz obiadowy? W praktyce tak. Badanie potwierdziło, że ludzie przestrzegający zasad diety śródziemnomorskiej – jedzący więcej warzyw, roślin strączkowych, oliwy z oliwek, ryb, a mniej czerwonego mięsa i przetworzonych produktów – mieli mniejsze ryzyko demencji.

• Przykład? Kolacja składająca się z grillowanej ryby, pieczonych warzyw z oliwą i kromki pełnoziarnistego chleba nie tylko dobrze smakuje, ale też może działać ochronnie na mózg.
• A poranna kawa? Badacze sugerują, że dla niektórych osób może być wręcz sprzymierzeńcem.

Nie tylko dieta

Choć wyniki są obiecujące, naukowcy podkreślają, że dieta to tylko część większej układanki. Aktywność fizyczna, sen, unikanie używek i dbałość o zdrowie psychiczne również mają ogromne znaczenie.

Co ważne – dodanie informacji o metabolitach do modeli ryzyka demencji poprawiało przewidywania lepiej niż sama historia rodzinna choroby. To naprawdę ciekawy sygnał: w przyszłości lekarze mogą patrzeć nie tylko na geny, ale i na profil metabolitów, żeby lepiej ocenić ryzyko pacjenta.

Co dalej?

Badacze uczciwie przyznają, że ich praca ma ograniczenia – uczestnicy byli głównie pochodzenia europejskiego, a pomiary metabolitów robiono tylko raz, na początku. Dlatego potrzebne są kolejne analizy, także w innych populacjach.

Ale już teraz wnioski są ważne. Geny mają wpływ, to prawda. Jednak wybory żywieniowe potrafią modyfikować biochemię organizmu w sposób, który może chronić przed demencją. I to dobra wiadomość, bo na geny wpływu nie mamy, ale na to, co kładziemy na talerz – już tak.

Jestem przekonany, że to kolejny dowód na to, że proste, codzienne wybory – jak oliwa zamiast margaryny czy ryba zamiast burgera – mogą w dłuższej perspektywie zmienić naprawdę wiele.”

Patrząc na te wyniki, zaczynam się zastanawiać, czy nie powinniśmy traktować kuchni śródziemnomorskiej nie tylko jako smacznego trendu, ale wręcz jako inwestycji w przyszłość naszego mózgu.