Stres, zmęczenie, zły humor? Czy to wina hormonów? Zdrowie hormonalne to gorący temat, szczególnie wśród kobiet. Okazuje się, że aż ok. 80% z nas może doświadczać zaburzeń hormonalnych, które mogą mieć głęboki wpływ na ogólny stan zdrowia. Hormony mogą wpływać na wszystko, od stresu, funkcji poznawczych, nastroju i energii po wagę, skórę, trawienie i sen.
Czym jest zaburzenie równowagi hormonalnej?
Nierównowaga hormonalna występuje, gdy w organizmie jest zbyt dużo lub zbyt mało jednego, lub więcej hormonów. Istnieje ponad 50 różnych hormonów, z których każdy dyktuje różne funkcje. Nawet niewielkie zmiany w poziomach niektórych z nich mogą mieć kaskadowy wpływ na organizm, co może mieć poważne potencjalne skutki.
Jeśli na przykład Twoja dieta nie jest zoptymalizowana i w rezultacie brakuje Ci kluczowych makro- lub mikroelementów, nie śpisz wystarczająco długo, doświadczasz nadmiernego stresu lub cierpisz na niektóre schorzenia, Twoje zdrowie hormonalne może zostać zaburzone.
Niektóre z tych zaburzeń wymagają opieki medycznej i konsultacji z lekarzem. Ale na inne mogą mieć wpływ zmiany stylu życia i suplementacja.
Na przykład stres może wpływać na poziom kortyzolu, co z czasem może się negatywnie odbić na Twoim śnie, poziomie cukru we krwi i kluczowych poziomach hormonów. Może to prowadzić do licznych objawów i niepożądanych skutków.
Osiągnięcie równowagi hormonalnej u kobiet obejmuje strategie obniżania stresu, pomoc w utrzymaniu zdrowego poziomu cukru we krwi poprzez zdrową dietę i ćwiczenia w celu poprawy ogólnego stanu zdrowia i lepszej podatności na hormony.
Objawy zaburzeń hormonalnych
Objawy zaburzeń hormonalnych u kobiet mogą objawiać się na wiele sposobów np.:
- zmęczenie,
- wahania nastroju,
- mgła mózgowa,
- uderzenia gorąca,
- przyrost masy ciała,
- problemy ze snem,
- nadmierne/ nietypowe pocenie się,
- niskie libido,
- trądzik/ problemy skórne,
- nieregularne wypróżnienia,
- wypadanie/ przerzedzenie włosów,
- bóle głowy,
- nieregularne miesiączki,
- wzdęcia.
Niektóre objawy zaburzeń równowagi hormonalnej są znacznie poważniejsze niż inne, w takim przypadku kobiety, u których występują, powinny skonsultować się z lekarzem.
Istnieją również normalne zmiany, które zachodzą w okresie okołomenopauzalnym i menopauzalnym. Ale jeśli jesteś w tej fazie życia, nie oznacza to, że powinnaś ignorować objawy, które zakłócają Twoją jakość życia.
Co powoduje zaburzenia hormonalne?
Zaburzenia hormonalne mogą być wynikiem wielu wpływów. Niektóre kluczowe hormony i czynniki, na których należy się skupić, to estrogen, podwyższony poziom cukru we krwi, kortyzol i progesteron.
Stres
Stres wyzwala uwalnianie kortyzolu i adrenaliny, aby pomóc organizmowi poradzić sobie z postrzeganymi zagrożeniami — adrenalina, aby zwiększyć tętno i poprawić funkcjonowanie organizmu, kortyzol, aby uwolnić glukozę (cukier we krwi) jako dodatkowe paliwo.
Jednak jeśli nie zostanie to opanowane, może to wpłynąć na związek między układem reakcji na stres organizmu (zwanym osią podwzgórze-przysadka-nadnercza) a układem zdrowia rozrodczego (oś podwzgórze-przysadka-gonady).
Gdy układ hormonalny funkcjonuje prawidłowo, oś HPA i oś HPG uwalniają odpowiednie hormony we właściwym czasie. Jednak podczas przewlekłego stresu, choroby lub urazu ośrodek stresu może wysyłać „sygnały alarmowe” w postaci kortyzolu.
Gdy poziom kortyzolu jest przewlekle podwyższony, może to powodować problemy, takie jak podwyższony poziom cukru we krwi, przyrost masy ciała i problemy ze snem, co w rezultacie często zakłóca produkcję hormonów, w tym estrogenu.
Na koniec, jeśli pojawią się problemy w osi HPG, może to prowadzić do problemów z miesiączką (takich jak jej brak i nieregularność), zmian nastroju i innych objawów, w tym zmniejszonego popędu seksualnego.
Menopauza
Kiedy kobiety zbliżają się do menopauzy, oś HPG naturalnie spowalnia produkcję hormonów płciowych, takich jak estrogen i progesteron. Może to prowadzić do uderzeń gorąca, problemów ze snem i wahań nastroju.
Ponadto, jeśli oś HPA wysyła jednocześnie te „sygnały alarmowe” w postaci podwyższonego poziomu kortyzolu, może to nasilać pewne odpowiadające temu problemy, takie jak podwyższony poziom cukru we krwi i przyrost masy ciała.
Nadmierne spożycie węglowodanów
Spożywanie produktów o wysokiej zawartości rafinowanych węglowodanów (takich jak słodkie przekąski, biały chleb, słodycze i soki) może powodować szybkie skoki poziomu cukru we krwi ze względu na to, jak szybko te proste węglowodany są metabolizowane.
Z czasem to bombardowanie cukrem we krwi może stępić wrażliwość na insulinę, hormon odpowiedzialny za kierowanie glukozy do komórek. Przy coraz mniejszej liczbie komórek pobierających krążącą glukozę, skutkiem może być chronicznie podwyższony poziom cukru we krwi, przyrost masy ciała, a nawet problemy z trzustką, w której uwalniana jest insulina.
Co więcej, kortyzol może nasilać ten efekt, powodując, że będziesz mieć ochotę na słodkie jedzenie. Tak więc podwyższony poziom stresu powoduje podwyższony poziom kortyzolu, co może prowadzić do podwyższonych poziomów glukozy, a to z kolei do przyrostu masy ciała.
Brak aktywności fizycznej
Im bardziej siedzący tryb życia prowadzisz, tym bardziej prawdopodobne jest, że zauważysz spadek wrażliwości na insulinę i w konsekwencji wzrost poziomu cukru we krwi.
Insulina sprawia, że komórki — takie jak te w mięśniach — są podatne na glukozę jako źródło energii. A każdy wykonywany ruch stawia mięśniom wymagania, które glukoza pomaga zasilić.
Jeśli jednak nie będziesz wymagać wiele od swoich mięśni, ta glukoza pozostanie we krwi, wymagając coraz większej ilości insuliny, aby wtłoczyć ją do komórek. Rezultatem jest zmniejszona wrażliwość na insulinę, a z czasem konsekwencje podwyższonego poziomu cukru we krwi.
Przetrenowanie
Z drugiej strony, nadmierne ćwiczenia to kolejna forma stresu, która może powodować zmiany hormonalne. W normalnych okolicznościach intensywna aktywność fizyczna powoduje wzrost poziomu kortyzolu, mobilizując insulinę i podnosząc poziom cukru we krwi, aby napędzać pracujące mięśnie.
Jednak bez wystarczającej regeneracji między treningami, długie okresy przetrenowania mogą nadwyrężyć ten proces, przyzwyczajając organizm do utrzymującego się wysokiego poziomu cukru we krwi. Ponadto niski poziom tkanki tłuszczowej może zaburzyć równowagę hormonalną i ostatecznie obniżyć poziom estrogenu.
Zaburzenia odżywiania/niedojadanie
Zaburzenia takie jak jadłowstręt psychiczny lub ekstremalna utrata wagi poprzez dietę mogą wpływać na produkcję hormonów, w tym estrogenu i progesteronu. Bez wystarczającej ilości paliwa organizm poświęci niewielką ilość energii, którą metabolizuje, na podstawowe funkcje. Może to skutkować zaburzeniem miesiączki, a także innymi zagrożeniami związanymi z zaburzeniami odżywiania.
Inne czynniki związane ze stylem życia
- złe nawyki związane ze snem (mniej niż siedem godzin na dobę)
- nadmierne spożycie kofeiny (ponad 600 mg dziennie)
- nieregularne wzorce żywieniowe (niedojadanie, przejadanie się)
Podsumowanie
Zaburzenia hormonalne to dość powszechny temat u kobiet i to nie tylko u tych, które zbliżają się do menopauzy lub właśnie ją przechodzą. Wiele czynników wpływa na różne poziomy hormonów m.in. zła dieta, nieodpowiednia higiena snu, brak regularnej aktywności fizycznej, różnego rodzaju schorzenia i (a może przede wszystkim) stres. Co więcej, stres może być skutkiem wszystkich wspomnianych czynników, albo ich przyczyną (jakkolwiek dziwnie by to nie zabrzmiało).
Wydawałoby się zatem, że w pierwszej kolejności należy zadbać o zminimalizowanie jego wpływu. Niezależnie od przyczyny (i tego czy jesteś jej świadoma), w przypadku objawów zaburzeń gospodarki hormonalnej należy się udać do specjalisty, który zrobi Ci badania i dobierze odpowiednie leczenie, lub innego rodzaju wsparcie.