Czy wysokotłuszczowe diety niskowęglowodanowe wywołują miażdżycę?

Skąd pomysł, że diety niskowęglowodanowe zwiększają ryzyko chorób takich jak miażdżyca?

Obawy związane z wpływem diet niskowęglowodanowych na układ krążenia wynikają z faktu, iż diety te zakładają wyraźne zwiększenie spożycia tłuszczu w stosunku do obowiązujących zaleceń.  Tłuszcz pokarmowy tymczasem, zwłaszcza ten pochodzenia zwierzęcego wraz z towarzyszącym mu cholesterolem kojarzony jest z rozwojem miażdżycy tętnic obwodowych. Mówiąc wprost, za czynnik sprzyjający rozwojowi chorób układu krążenia o podłożu miażdżycowym uważa się nie tyle samo obniżenie spożycia węglowodanów, co zwiększenie spożycia produktów tłuszczowych, a przede wszystkim tych będących źródłem kwasów tłuszczowych nasyconych.  W świetle obiegowych teorii powyższe zarzuty wydają się być logiczne i uzasadnione, kiedy jednak przyjrzymy się bliżej wynikom badań naukowych okazuje się, że sytuacja wygląda trochę inaczej.

Spożycie tłuszczu a ryzyko chorób układu krążenia - wyniki badań

Zgodnie z obowiązującymi zaleceniami żywieniowymi w celu zachowania w dobrej kondycji układu krążenia, udział tłuszczu w diecie nie powinien być wyższy niż 30% jej całkowitej kaloryczności. Problem polega na tym, że brakuje przekonujących dowodów wskazujących, iż wyższe spożycie tłuszczu przyczynia się do wzrostu ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Niewiele jest też przekonujących dowodów świadczących na rzecz stosowania diet o obniżonej zawartości tłuszczu w prewencji i leczeniu przypadłości takich jak miażdżyca tętnic obwodowych czy nadciśnienie tętnicze krwi, a w kilku badaniach wykazano, iż zastępowanie tłuszczu pokarmowego węglowodanami może wręcz niekiedy zwiększać ryzyko chorób układu krążenia poprzez obniżenie poziomu „dobrego cholesterolu” (HDL)  i wzrost poziomu triglicerydów [1].

A co cholesterolem i kwasami tłuszczowymi nasyconymi?

Zgodnie z obowiązującymi standardami zaleca się by udział energii pochodzącej z kwasów tłuszczowych nasyconych był najniższy jak to jest możliwe, a najlepiej by nie przekraczał 10%. W przypadku cholesterolu zazwyczaj za górny bezpieczny pułap uznaje się około  300mg / dobę. W ostatnich latach pojawiło się kilka interesujących prac naukowych, w tym również przeglądów dotychczasowych wyników badań, podważających tezę, zgodnie z którą spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu stanowić miałoby niezależne czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych [2; 3]. Warto dodać, że znamy przypadki populacji, w których pomimo wysokiego spożycia kwasów tłuszczowych nasyconych wskaźniki częstotliwości występowania chorób układu krążenia okazały się niezwykle niskie. Za przykład mogą posłużyć grenlandzcy Inuici, mieszkańcy Kitawy i wysp archipelagu Tokelau oraz kenijscy Masajowie [4; 5; 6].

Dieta niskowęglowodanowa a wskaźniki ryzyka chorób układu krążenia - badania

Do tej pory przeprowadzono stosunkowo dużo badań naukowych, w których oceniano wpływ diet niskowęglowodanowych na wskaźniki ryzyka chorób układu krążenia i porównywano z wynikami rejestrowanymi przy zastosowaniu diet z przewagą węglowodanów. Jakie wnioski można z nich wyciągnąć? Otóż okazuje się, że diety niskowęglowodanowe nie tylko nie zwiększają, ale wręcz mogą chronić przed rozwojem chorób układu krążenia, doprowadzając do obniżenia poziomu triacylogliceroli i poprawy stosunku cholesterolu całkowitego do HDL (lipoprotein o wysokiej gęstości). Pod tym względem okazują się nawet skuteczniejsze niż diety niskotłuszczowe. Zaobserwowano także, że diety niskowęglowodanowe pomagają zmniejszyć poziom markerów stanu zapalnego, co również ma istotne znaczenie dla ryzyka chorób sercowo-naczyniowych takich jak miażdżyca.

Powyższą zależność doskonale obrazuje badanie przeprowadzone przez zespól amerykańskich naukowców pod kierownictwem dr Phinney'a (Department of Kinesiology, University of Connecticut),w którym wzięły udział osoby ze zdiagnozowaną  nadwagą i dyslipidemią aterogenną (czyli z takimi zaburzeniami w gospodarce lipidowej, które sprzyjają rozwojowi miażdżycy). Uczestnicy zostali przydzieleni do dwóch izokalorycznych diet (1500 kcal każda), charakteryzujących się jednocześnie  odmiennym rozkładem makroskładników. Pierwsza dieta zakładała, iż udział z tłuszczu, białka i węglowodanów wynosić będzie odpowiednio: 24%, 20% i 56% dziennej podaży energii , druga natomiast iż udział energii z poszczególnych makroskładników wynosić będzie około 60% z tłuszczu, 28% z białka i 12% z węglowodanów. Należy dodać także, iż spożycie tłuszczów nasyconych było trzykrotnie wyższe w grupie diety niskowęglowodanowej.

Wyniki

Eksperyment trwał dwanaście tygodni. Po tym czasie okazało się, że wszyscy uczestnicy badania schudli, jednak u tych, którzy spożywali mniej węglowodanów zanotowany korzystniejsze zmiany w profilu lipidowym krwi oraz wyraźne obniżenie poziomu markerów stanu zapalnego (TNF-alfa, IL-6, IL-8, MCP-1, E -selektyny, I-CAM oraz PAI-1) [7]. Oznacza to, że po dwunastu tygodniach stosowania węglowodanowych restrykcji grupa osób przypisanych do diety lowcarb w mniejszym stopniu narażona była na ryzyko rozwoju chorób układu krążenia pomimo trzykrotnie wyższego udziału kwasów tłuszczowych nasyconych! Dowodów wskazujących, że przy odpowiednio zbilansowanej diecie niskowęglowodanowej wskaźniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych nie tylko nie rosną, ale wręcz ulegają obniżeniu jest oczywiście więcej [8 – 13]. Badanie przytoczone powyżej stanowi jedynie przykład wskazujący, iż zmniejszenie spożycia węglowodanów doprowadza do szeregu korzystnych zmian w metabolizmie lipidów oraz aktywności cytokin prozapalnych, co jest zjawiskiem niezwykle pożądanym.

Wnioski

Obawa przed niekorzystnym wpływem diet niskowęglowodanowych na układ krążenia nie ma przekonującego uzasadnienia. Zmniejszenie spożycia węglowodanów nie tylko nie musi wiązać się ze wzrostem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, ale dodatkowo może stanowić skuteczną metodę profilaktyki i wspomagania leczenia tego typu przypadłości.