Czym jest BMI i jakie ma zastosowanie?
BMI, czyli skrót od anglojęzycznego terminu Body Mass Index (czyli: indeks masy ciała), stanowi dość popularny wskaźnik stosowany do oceny stanu odżywienia i określenia względnej masy ciała. Wartość BMI oblicza się dzieląc masę ciała podaną w kilogramach przez wzrost podniesiony do kwadratu, odnosząc uzyskany wynik do w wartościach referencyjnych, które mieszczą się w przedziale 18,5–24,99. Jeśli uzyskany wynik jest niższy niż 18,5 oznacza to niedowagę, przy czym wartość mniejsza niż 17 sugeruje wychudzenie (czego powodem jest najczęściej anoreksja lub ciężka choroba), a niższa niż 16 – wygłodzenie stanowiące bezpośrednie zagrożenie dla życia. Analogicznie też wartości przekraczające zakresy referencyjne mogą oznaczać nadwagę (25,0–29,99) lub wyższe - jeden ze stopni otyłości.
Ograniczenia BMI
Ol ile o tym, że BMI nie ma praktycznego zastosowania u dzieci, młodzieży szkolnej oraz przede wszystkim - kobiet w ciąży wiedzą w zasadzie wszyscy, o tyle o tym, że wskaźnik ten nie nadaje się także do oceny stanu odżywienia i oznaczania względnej masy ciała w przypadku sportowców i osób aktywnych fizycznie mało kto pamięta. Niestety fakty są takie, że nawet lekarze i moi koledzy i koleżanki po fachu (dietetycy i dietetyczki) często zapominają, że przekroczenie wartości referencyjnych BMI u kogoś kto od dłuższego czasu trenuje na siłowni nie jest wskazaniem do podejmowania działań na rzecz obniżenia poziomu masy ciała. Tymczasem spotykałem się już z takim podejściem, że dobrze zbudowanym, wysportowanym osobom z niskim poziomem zatłuszczenia zalecano dietę odchudzającą tylko dlatego, że BMI wskazywało na nadwagę! Takie postępowanie jest niedopuszczalne.
BMI może okazać się także mylące w przypadku osób w wieku podeszłym. Jak powszechnie wiadomo bowiem na starość człowiek się „kurczy”, co związane jest głównie ze zmniejszeniem uwodnienia i sprężystości krążków między kręgowych oraz z postępującym zanikiem i przykurczem mięśni doprowadzającym do charakterystycznej zgarbionej sylwetki. Ponieważ pomiar wysokości wzrostu jest integralnym elementem obliczania wskaźnika BMI, to jak można się domyślić ze względu na wspomniane powyżej „zmiany wsteczne” u osób starszych wynik będzie zafałszowany. Co więcej istnieją badania naukowe wskazujące, że umiarkowanie podwyższone BMI u osób w wieku podeszłym wiąże się z lepszym stanem zdrowia i większą żywotnością!
Największym chyba ograniczeniem BMI, jest nasze do niego podejście. Dość często zdarza się, że wskaźnik ten postrzegany jest jak wyrocznia, a wielu osobom wydaje się, że utrzymanie wartości uznanych za prawidłowe jest oznaką dobrego zdrowia. Niestety praktyka pokazuje, że można mieć prawidłowe BMI i „cieszyć się” zarazem tragiczną formą psychofizyczną. Analogicznie też są dowody na to, że osoby z nieprawidłowym wskaźnikiem masy ciała charakteryzują się nieprzeciętnie dobrym zdrowiem i samopoczuciem.
Podsumowanie
Wskaźnik BMI może być pomocnym narzędziem służącym w ocenie stanu odżywiania i określaniu względnej masy ciała, ale ma istotne ograniczenia. Nieumiejętne z niego korzystanie oraz przesadne sugerowanie się uzyskanymi podczas obliczeń wartościami może prowadzić do błędnych wniosków skutkujących podejmowaniem nieuzasadnionych, a niekiedy szkodliwych wręcz działań. O używaniu tego wskaźnika powinny zapomnieć przede wszystkim kobiety w ciąży, osoby w wieku podeszłym oraz sportowcy i jednostki z dobrze rozwiniętą masą mięśniową.
