W ostatnich czasach coraz więcej pisze i mówi się o glutenie, przy czym większość pojawiających się informacji przedstawia ten składnik w diecie raczej w negatywnym kontekście. Co prawda nie ma powodów do paniki, nie każdemu bowiem gluten musi szkodzić, niemniej jednak istnieje spora grupa osób, która powinna go unikać. W jakich przypadkach zatem zalecana jest dieta bezglutenowa?
Celiakia
Celiakia jest chorobą mającą podłożę autoimmunologiczne i uwarunkowana jest przez predyspozycje genetycznie. Przypadłość ta związana jest z nieprawidłową reakcją organizmu na gluten, co prowadzi do uszkodzenia, a następnie do zaniku kosmków jelitowych. Składnikami prowokującymi nieprawidłową reakcję immunologiczną są białka obecne w żywności takie jak obecna w pszenicy gliadyna, zawarta w życie sekalina, hordeina pochodząca z jęczmienia i wg niektórych źródeł także awenina występująca w owsie (najprawdopodobniej problemem nie jest jednak sama awenina, co zanieczyszczenie owsa innymi zbożami glutenowymi.
Postępujący w przebiegu choroby zanik kosmków jelitowych prowadzi do zaburzenia wchłaniania wielu składników odżywczych, czego skutkiem są niedobory żywieniowe i w dalszej konsekwencji – zaburzenie pracy wielu układów i narządów. Celiakii towarzyszyć może wiele innych przypadłości, w tym reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca typu I, autoimmunologiczne zapalenie tarczycy i inne. Celiakię rozpoznaje się na podstawie analizy objawów klinicznych, związanych obecnością glutenu w diecie, badań histopatologicznych i badań krwi na obecność przeciwciał swoistych.
Uczulenie na gluten
Alergia na gluten jest przypadłością, która także wiąże się z zaburzoną reakcją układu odpornościowego, niemniej leżące u jej podstaw mechanizmy oraz objawy są inne niż w przypadku celiakii.
Symptomy alergii na gluten mogą mieć niekiedy charakter ostry i nagły:
wymioty,
biegunka,
pokrzywka,
atopia,
w skrajnych wypadkach także skurcz oskrzeli i wstrząs anafilaktyczny.
Często zdarza się, iż objawy mają przebieg łagodny nazywany również późnym, a należą do nich:
zaburzenia pracy przewodu pokarmowego,
zaostrzenie istniejących już zmian atopowych.
Uczulenie na gluten ma inny przebieg u niemowląt i małych dzieci, a inny u dorosłych. W pierwszym przypadku częściej pojawiają się problemy dermatologiczne, w drugim zaburzenia pracy przewodu pokarmowego. U osób dorosłych niewielkie ilości glutenu zazwyczaj nie powodują charakterystycznych reakcji, u dzieci natomiast sytuacja wygląda inaczej, dlatego też potrzeba u nich stosować dość restrykcyjną dietę bezglutenową. Rozpoznanie choroby następuje w wyniku przeprowadzenia testów skórnych, uzupełnionych o analizę objawów i reakcję na eliminację glutenu w diecie.
Nadwrażliwość na gluten niezwiązana z celiakią
Ostatnio coraz więcej mówi się o specyficznej przypadłości zwanej nadwrażliwością na gluten niezwiązaną z celiakią (NCGS – z ang. Non-Celiac Gluten Sensitivity). Jest to rodzaj nietolerancji glutenu, w przypadku której wyklucza się celiakię i alergię. W przebiegu NCGS nie notuje się zaniku kosmków jelitowych, zaobserwować można jednak wiele innych objawów uaktywniających się po konsumpcji glutenu.
Należą do nich m.in.:
zaburzenia pracy przewodu pokarmowego,
bóle głowy, mięśni, stawów,
zaburzenia nastroju,
zmęczenie.
Charakterystyczne jest to, iż wspomniane symptomy znikają po odstawieniu produktów zawierających gluten. Dość ciekawych danych w kwestii NCGS dostarczyły badania i opracowania autorstwa gastroenterologa z University of Maryland - Alessio Fasano. Problem nietolerancji glutenu niezwiązanej z celiakią może dotyczyć nawet 6 – 7% populacji zachodnich.
Choroby autoimmunologiczne
W niniejszym opracowaniu wspomniałem na razie jedną, specyficzną chorobą autoimmunologiczną, w przypadku której eliminacja glutenu jest konieczna, a mianowicie – celiakię. Istnieją jednak przesłanki, by uważać, że również w przebiegu innych przypadłości o takim podłożu, eliminacja glutenu jest zasadna. Dostępna literatura sugeruje takie rozwiązanie wprowadzić w m.in. w przypadku choroby Hashimoto, reumatoidalnego zapalenia stawów, tocznia rumieniowatego, cukrzycy typu I, łuszczycy i innych. Kwestię postępowania żywieniowego w tego typu chorobach należy jednak uzgodnić z dietetykiem.
Podsumowanie
Dieta bezglutenowa ma dość szerokie zastosowanie. Istnieje bowiem przynajmniej kilka jednostek chorobowych, w których jej wprowadzenie jest bądź to konieczne, bądź przynajmniej – zasadne. Mowa tutaj nie tylko o celiakii i alergii na gluten, ale także o NCGS i o wielu chorobach autoimmunologicznych. Z racji tego, iż dieta bezglutenowa zaczyna cieszyć się coraz większą popularnością u osób niedotkniętych wspomnianymi powyżej przypadłościami, w kolejnych artykułach poświecę uwagę kwestii spożywania glutenu przez osoby zdrowe, a także wskażę na ukryte źródła tego składnika.
Jeśli odpowiada Ci ten model żywieniowy i chciałbyś go wypróbować, nasi dietetycy dopasują go do Twoich potrzeb i celu, żeby przynosił Ci jak najwięcej zdrowia i jak najlepsze efekty w redukcji tkanki tłuszczowej lub w przyroście masy mięśniowej.
Treści prezentowane na naszej stronie mają charakter edukacyjny i informacyjny. Dokładamy wszelkich starań, aby były one merytorycznie poprawne. Pamiętaj jednak, że nie zastąpią one indywidualnej konsultacji ze specjalistą, która jest dostosowana do Twojej konkretnej sytuacji.
