Otyłość i nadwaga stały się nie tylko wyzwaniami medycznymi, lecz również gospodarczymi i cywilizacyjnymi. Co pokazują dane z ostatnich 50 lat? Które regiony świata doświadczyły największych zmian? I czy są kraje, które zdołały utrzymać stabilny poziom masy ciała w społeczeństwie?
Jak zmieniało się BMI w skali świata?
W 1975 roku średnie globalne BMI wynosiło 21,7 dla kobiet i 21,8 dla mężczyzn. Do 2016 roku wartość ta wzrosła odpowiednio do 24,2 i 24,4, co pokazuje znaczący globalny trend w kierunku nadwagi. Według międzynarodowego zespołu badawczego NCD Risk Factor Collaboration, który przeanalizował dane z ponad 200 krajów, liczba osób z otyłością potroiła się od lat 70. XX wieku. Szczególnie szybki wzrost BMI zaobserwowano w krajach rozwijających się, gdzie szybka urbanizacja, zmiana stylu życia i wzrost dostępności wysokokalorycznych produktów doprowadziły do „eksportu” zachodniego modelu odżywiania.
Zróżnicowanie regionalne – gdzie przyrost BMI był największy?
Największy wzrost średniego BMI odnotowano w krajach Bliskiego Wschodu i Ameryki Łacińskiej. W państwach takich jak Egipt, Arabia Saudyjska czy Meksyk odsetek dorosłych z BMI powyżej 30 przekracza 35%, co plasuje je w światowej czołówce. W Azji Południowej i Południowo-Wschodniej, mimo niższego ogólnego BMI, tempo przyrostu masy ciała jest bardzo szybkie. Tymczasem w krajach wysoko rozwiniętych, jak Stany Zjednoczone czy Wielka Brytania, wskaźniki są nadal wysokie, ale wzrost nieco wyhamował. W niektórych krajach Europy Zachodniej i Skandynawii wdrożone programy profilaktyczne przyniosły pierwsze efekty – szczególnie wśród dzieci.
Dzieci i młodzież – zmiany BMI w młodszych grupach wiekowych
Zmiany w średnim BMI nie ominęły dzieci i nastolatków. W 1975 roku nadwaga i otyłość w tej grupie wiekowej była rzadkością – dotyczyła mniej niż 5% populacji. Do 2016 roku, według danych z „The Lancet”, liczba dzieci i młodzieży z otyłością wzrosła ponad dziesięciokrotnie. Największe przyrosty odnotowano w krajach takich jak Chiny, Indie, Indonezja i Brazylia. Problem ten nie omija również Europy – w niektórych państwach południowych, jak Grecja czy Włochy, nadwaga wśród chłopców sięga nawet 40%. Eksperci zwracają uwagę, że otyłość dziecięca często przechodzi w otyłość dorosłą i wiąże się z ryzykiem chorób przewlekłych już w młodym wieku.
Czynniki napędzające globalny wzrost BMI
Największy wpływ na wzrost BMI miały zmiany stylu życia. Globalna dieta uległa znacznemu przetworzeniu – więcej cukru, tłuszczów nasyconych, gotowych produktów i napojów słodzonych przyczyniło się do zwiększenia kaloryczności posiłków. Jednocześnie poziom aktywności fizycznej spadł – zarówno w pracy, jak i w czasie wolnym. Urbanizacja i cyfryzacja życia codziennego, w połączeniu z większą dostępnością taniej i wysokokalorycznej żywności, stworzyły warunki idealne do wzrostu masy ciała. Nie bez znaczenia są również czynniki ekonomiczne – w wielu regionach świata zdrowa żywność jest droższa i mniej dostępna niż przetworzona.
| Kraj | Średnie BMI 1975 | Średnie BMI 2022 | Zmiana |
|---|---|---|---|
| USA | 24,4 | 29,1 | +4,7 |
| Japonia | 21,3 | 23,2 | +1,9 |
| Brazylia | 22,1 | 27,6 | +5,5 |
| Polska | 23,5 | 27,5 | +4,0 |
| Indie | 20,3 | 23,9 | +3,6 |
| Nigeria | 21,8 | 25,5 | +3,7 |
| Chiny | 21,1 | 25,0 | +3,9 |
