Rozwój chorób nowotworowych związany jest z współistnieniem wielu czynników. Bez wątpienia niezmiernie istotnymi są uwarunkowania genetyczne, stanowiące podłoże, na którym przy odpowiednim natężeniu bodźców środowiskowych może dojść do rozwoju nowotworu. Wśród czynników w sposób istotny wpływających na ryzyko zachorowania na nowotwór złośliwy wymienia się m.in. aktywność fizyczną, palenie tytoniu, a także jakościowy i ilościowy dobór pokarmów, czyli – dietę. Współcześnie poświęca się szczególnie dużo uwagi badaniu zależności pomiędzy predyspozycjami genetycznymi a czynnikami żywieniowymi w rozwoju chorób nowotworowych starając się określić najskuteczniejsze metody profilaktyki.
Rak jako jedno z największych zagrożeń zdrowotnych XXI wieku
Szacuje się, że co roku na różne formy nowotworów umiera mniej więcej 8 mln ludzi na całym świecie. Tak więc rak odpowiedzialny jest za około 12% wszystkich zgonów. Co gorsza, jeśli aktualna tendencja wzrostowa się utrzyma, to szacuje się, że w roku 2030 choroby nowotworowe zabijać będą nawet 12 mln osób rocznie. W naszym kraju rak jest drugą po chorobach układu krążenia najczęstszą przyczyną śmierci. Aktualnie w Polsce rozpoznaje się co roku ponad 140 – 150 tyś przypadków zachorowania na tę przypadłość. Uważa się, że zmiana stylu życia mogła by przynieść redukcję przypadków zachorowania na nowotwory złośliwe o około 20 – 40%. Ponieważ zachorowanie na raka wiąże się nie tylko z poważnym ryzykiem przedwczesnej śmierci, ale również drastycznym niekiedy obniżeniem komfortu życia, niezmiernie ważne są działania profilaktyczne, do których bez wątpienia zaliczyć należy zmianę sposobu odżywiania.
Znaczenie czynników żywieniowych
O tym, że związek pomiędzy dietą, a ryzykiem zachorowania na raka istnieje świadczą chociażby badania populacyjne odnoszące się do różnic w sposobach żywienia w kontekście częstotliwości występowania poszczególnych rodzajów nowotworów. Szczególnie wyraźne są zależności pomiędzy jakościowym i ilościowym doborem pokarmów a ryzykiem nowotworów przewodu pokarmowego. Szacuje się, że poprzez zmianę nawyków żywieniowych można byłoby uniknąć ¾ przypadków nowotworów żołądka i jelita grubego. Zależność pomiędzy innymi formami nowotworów, a czynnikami żywieniowymi jest mniejsza, ale również należy uznać ją za bardzo istotną. W przypadku nowotworów piersi modyfikacja sposobu odżywania mogłaby prawdopodobnie zmniejszyć ilość zachorowań o połowę.
Mechanizmy
Dzięki rozwojowi metod badawczych wiadomo dziś, że niektóre składniki żywności mogą sprzyjać powstawaniu nowotworów, a inne zaś działają ochronnie. Związki te modyfikują proces nowotworzenia na różnych jego etapach. Przykładowo selen, koenzym Q10, kwas foliowy uczestniczą w naprawie uszkodzonego DNA, a flawonoidy i karotenoidy hamować mogą proces namnażania się komórek nowotworowych. Mechanizmy molekularne tych zależności są skomplikowane i dotyczą albo wpływu substancji dostarczonych z pokarmem na ekspresję poszczególnych genów, albo też na aktywność ich białkowych produktów. Dzięki intensywnym badaniom naukowym wiemy coraz więcej na temat tych zależności, co przekłada się na możliwość formułowania zaleceń żywieniowych mających na celu zmniejszenie częstotliwości występowania nowotworów.
Dietoprofilaktyka nowotworów
W profilaktyce chorób nowotworach istotne znaczenie ma z jednej strony unikanie pokarmów dostarczających składników działających pro-kancerogennie, a z drugiej – zapewnienie odpowiedniej podaży związków o potencjale ochronnym. Szczególną uwagę zwraca się tutaj na dobór pokarmów, sposób ich przetwarzania (przemysłowego i zachodzącego w warunkach domowych), a nawet przechowywania. Ważna jest także całkowita podaż kalorii. Uważa się, że niewielkie restrykcje energetyczne mogą zmniejszać, a dodani bilans kaloryczny zwiększać ryzyko nowotworów. Czy tak jest w istocie?100% pewności nie ma, uznać jednak należy, iż zależność takowa jest bardzo prawdopodobna.
Podsumowanie
Nie ulega wątpliwości, że zależność pomiędzy sposobem odżywiania a ryzykiem chorób nowotworowych istnieje, ma ona jednak charakter mocno złożony. Ponieważ w ostatnich latach zauważyć można gwałtowny wzrost zachorowań na raka, a póki co nie opracowano skutecznych i bezpiecznych metod leczenia tej przypadłości niezmiernie istotna staje się profilaktyka. W kolejnych artykułach omówię szerzej w jaki sposób komponować jadłospis by usprawnić naturalne mechanizmy naprawcze organizmu, zmniejszyć jego ekspozycję na działanie czynników kancerogennych i zmniejszyć tym samym ryzyko zachorowania na nowotwór złośliwy.
Treści prezentowane na naszej stronie mają charakter edukacyjny i informacyjny. Dokładamy wszelkich starań, aby były one merytorycznie poprawne. Pamiętaj jednak, że nie zastąpią one indywidualnej konsultacji ze specjalistą, która jest dostosowana do Twojej konkretnej sytuacji.
