Jak stwierdzić nadwrażliwość na gluten?
Celiakia jest chorobą, którą diagnozuje się na podstawie badań serologicznych i histopatologicznych. Obecność we krwi charakterystycznych przeciwciał (tTG i EmA) oraz zanik kosmków jelitowych potwierdzają występowanie tej choroby. Zdarza się jednak, że charakterystyczne dla niej objawy (zarówno ze strony układu pokarmowego jak i innych tkanek i narządów) ewidentnie związane z obecnością w diecie pokarmów zawierających gluten występują u osób, u których metody diagnostyczne jednoznacznie wykluczają celiakię i alergię na białka występujące w produktach zbożowych. W takim wypadku mówi się o „nadwrażliwości na gluten” (gluten sensivity). W ciągu ostatnich lat pojawiło się wiele prac naukowych traktujących o tej przypadłości.
Kontrowersje i brak pewności
Z terminem tym wiąże się wiele kontrowersji, niektórzy badacze uważają, że podstawowym problemem jest skomplikowana, nie zawsze skuteczna diagnostyka medyczna: jednoznaczne stwierdzenie celiakii jest wyjątkowo trudne, ponieważ choroba ta może przybierać różne postaci, a nieraz dawać objawy o niewielkim nasileniu. Tak więc „nadwrażliwość na gluten” może być po prostu terminem zastępczym dla niezdiagnozowanej celiakii. Niestety brakuje odpowiednio zaprojektowanych randomizowanych badań klinicznych potwierdzających zasadność stosowania diety bezglutenowej u osób u których wyklucza się celiakię i alergię na białka obecne w zbożach.
Nadwrażliwość na gluten a literatura naukowa
Bardzo wiele jednak wskazuje na to, że „nadwrażliwość na gluten” jest odrębną jednostką chorobową i jej istnienie należałoby uznać za fakt. Mało tego – niedawno opublikowane wyniki badań (Asmar i wsp.) wykazały, iż sama obecność gliadyn w pożywieniu może wpływać na przepuszczalność jelitową u osób zdrowych doprowadzając tym samym do niekorzystnych zdrowotnie konsekwencji! Innymi słowy okazało się, że niepożądane skutki spożycia glutenu dotyczyć mogą nie tylko osób z celiakią czy alergią, ale także obserwowane są u osób w 100% zdrowych – jest to dość doniosłe odkrycie, sugeruje bowiem, że białka wchodzące w skład glutenu stanowią uniwersalny czynnik uszkadzający nabłonek jelitowy.
Gluten a ewolucja człowieka
Zwolennicy diety „paleo” (czyli specyficznego modelu odżywiania nawiązującego – w pewnym zakresie – do zwyczajów żywieniowych łowców-zbieraczy z okresu epoki kamiennej), powołują się na fakt, iż produkty pochodzenia zbożowego w diecie człowieka pojawiły się dość późno. Ma to znaczenie dla ewolucyjnie ujętych zdolności adaptacyjnych do spożywania określonych pokarmów – innymi słowy potrzebny jest czas by organizm ludzki przystosował się do obecności pewnych składników w pożywieniu. Oznaczać by to miało, że człowiek nie zdążył się dobrze przystosować do spożywania żywności pochodzenia zbożowego Faktycznie zboża są źródłem rozmaitych substancji, których zadaniem jest odstraszanie potencjalnych zainteresowanych ich konsumpcją poprzez wywoływanie rozmaitych, negatywnych następstw zdrowotnych.
Tak wiec czy należy bać się glutenu?
Wiele wskazuje na to, że spożywanie dużych ilości produktów zbożowych, zwłaszcza tych otrzymanych z pszenicy może nie być najszczęśliwszym rozwiązaniem. Żeby jednak móc wyciągać jednoznaczne wnioski potrzeba szeroko zakrojonych badań. Z pewnością jednak występowanie zespołu takich objawów jak bóle brzucha, biegunka, wzdęcia, nudności, wymioty, pieczenie w przełyku, zaparcia zwłaszcza przy towarzyszących zmianach dermatologicznych, zapaleniu języka czy anemii powinny skłonić do pewnej refleksji. Warto w porozumieniu z dietetykiem dokonać testów polegających na eliminacji produktów będących źródłem glutenu z diety i obserwować reakację organizmu.
