Triada atletek – czy dotyczy tylko sportsmenek? Objawy i leczenie

Czym jest triada atletek (FAT)?

Wydaje nam się, że triada atletek dotyczy jedynie zawodowców, kobiet trenujących kilka razy dziennie, startujących w zawodach, biegających maratony. Zapominamy jednak, że układ hormonalny kobiet jest wrażliwy i niezwykle łatwo wytrącić go z równowagi. Dla każdego zbyt intensywne, czy też zbyt częste ćwiczenia mogą oznaczać zupełnie co innego. Są kobiety, które mogą doprowadzić do zaburzenia pracy układu hormonalnego trenując aż/lub jedynie 3-4 razy w tygodniu.

Bardzo często kobiety próbując połączyć pracę zawodową z treningami, zajmowaniem się domem oraz innymi zajęciami, zapominają o tym, co niezwykle ważne. Mianowicie o regeneracji i dostatecznej ilości snu oraz odpowiednim odżywianiu. Zaburzenia hormonalne mogą wynikać zarówno z przetrenowania, jak i z niedostatecznej podaży kalorycznej diety.

Objawy triady atletek

Female Athlete Triad (Triada Sportsmenek) jest definiowana jako zespół objawów i stanów patologicznych obejmujących:

• niską dostępność energii,
• zaburzenia funkcji menstruacyjnych,
• gęstość mineralną kości.

Najczęstszym objawem FAT jest brak miesiączki. Innym syndromem jest utrata gęstości kości. Sygnałem ostrzegawczym może być złamanie lub często odnoszone urazy. Kobiety z syndromem FAT są najczęściej silnie uzależnione od treningów.

Jednym z wyznaczników syndromu atletki jest deficyt kaloryczny

Bardzo często kobietom wydaje się, że ten problem ich nie dotyczy, gdyż nie odczuwają one głodu, czują się najedzone. W wyniku sporej aktywności fizycznej, zapotrzebowanie kaloryczne organizmu jest dużo większe. Ograniczanie spożycia kalorii powiązane jest bardzo często z zaburzeniami odżywiania, takimi jak anoreksja, bulimia, ortoreksja czy też z kompulsywnym objadaniem się.

Nadmierne restrykcje kaloryczne są bardzo często stosowane przez aktywne fizycznie kobiety. Ciągła presja szczupłej i zadbanej sylwetki sprawia, że kobiety nadmiernie ograniczają ilość spożywanych kalorii. Nieustannie zwracają uwagę na to co i ile spożywają, a nadmiar kalorii natychmiast planują spalić dodatkową aktywnością fizyczną.

Zarówno restrykcje kaloryczne, jak i nadmiar treningów prowadzą do niedoboru energii, a także składników odżywczych. Dla organizmu jest to stan stresu.

Zaburzenia miesiączkowania

Gdy brakuje energii, naturalnym adaptacyjnym mechanizmem organizmu jest „wyłączenie” najmniej istotnych, z punktu widzenia przetrwania, funkcji fizjologicznych. W takim przypadku zdolność reprodukcji staje się zbędna i niepotrzebnie obciąża organizm. Zostaje więc wyłączona.

Na uwagę zasługuje fakt, iż większość kobiet, nie traktuje zaburzeń miesiączkowania jako problemu. Uznają ten stan niezwykle często jako zupełnie naturalny. Należy jednak wiedzieć, że nie jest to stan naturalny dla kobiety, a w dłużej perspektywie czasu wiąże się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi.

Zaburzenia miesiączkowania mogą również prowadzić do rozwoju niepłodności. Nie należy bagatelizować tego problemu. Brak miesiączkowania nie jest stanem naturalnym dla kobiety!

Osteoporoza

Chronicznie niski poziom BMI, wraz z zatrzymaniem miesiączkowania oraz niedoborami żywieniowymi są czynnikami rozwoju osteoporozy. Badania pokazują, iż kobiety cierpiące na FAT mają aż o 29% niższą gęstość kości niż kobiety zdrowe. Badania pokazują również odwracalność procesu utraty gęstości kości wraz z powrotem menstruacji. Jednakże, jeśli kobieta nie miesiączkowała ponad 2 lata, poziom gęstości kości pozostaje na stałe niższy niż u kobiet prawidłowo miesiączkujących. Kobiety z zanikiem miesiączki mogą nigdy nie osiągnąć normalnej gęstości kości, co zwiększa ryzyko wystąpienia wcześniejszej osteoporozy.

Triada sportsmenki dotyczy wielu kobiet trenujących amatorsko i rekreacyjnie. Zwłaszcza w dobie rozwijającej się mody na „sportowy” styl życia, modne intensywne treningi, dążenie do wyrobienia formy „na scenę”, presji szczupłej sylwetki kreowanej przez media. Wieczne restrykcje kaloryczne, zanikający okres to niestety nie rzadkość. Problem ten jest bardzo często bagatelizowany.

Jak rozpoznać pierwsze symptomy triady atletki?

Poniższa lista przedstawia najczęściej występujące symptomy:

• częste uczucie zmęczenia, senność, brak energii, nawet wtedy, gdy wyśpisz się i odpoczniesz,
• problemy z ciągłością snu, wybudzanie się, problemy z zaśnięciem,
• brak efektów mimo diety redukcyjnej, puchnięcie, tycie, utrata masy mięśniowej,
• częste oddawanie moczu,
• zaburzony obraz własnego ciała,
• spadek siły/wytrzymałości, pogorszenie wyników sportowych,
• częste infekcje, osłabiona odporność,
• niskie hormony płciowe oraz wolne hormony tarczycy,
• nieregularne cykle menstruacyjne.

Leczenie symptomu triady atletki

Polega przede wszystkim na zmniejszeniu objętości treningowej, zwiększeniu kaloryczności diety, uzupełnieniu niedoborów żywieniowych, poświęcenie więcej czasu na regenerację oraz relaks. Niezwykle ważna jest redukcja stresu.

Zaleca się zwiększenie podaży kalorii do 45 kcal/kg ciała przez co najmniej 90 dni lub do momentu przywrócenia prawidłowej fizjologii. Ponadto spożycie węglowodanów nie powinno być niższe niż 5-6 g/kg masy ciała, a jeżeli trening jest intensywny lub długi, węglowodany powinny być zwiększone nawet do 7-12 g/kg masy ciała.

Przywrócenie funkcji fizjologicznych może zająć pół roku i więcej. W przypadku zaawansowanych przypadków i braku poprawy po wprowadzeniu działań dietetycznych, leczenie może wymagać wykonania dodatkowych badań, a także współpracy lekarza, dietetyka, jak i psychologa.

Podsumowanie

Triada atletki nie dotyczy jedynie zawodowych sportsmenek. Coraz częściej dotyka kobiety trenujące amatorsko. Nie należy lekceważyć charakterystycznych dla niej symptomów. Głównymi powodami występowania triady atletki, są zbyt duże restrykcje kaloryczne i/lub zbyt duża intensywność/ilość treningów.