Jak rozpoznać insulinooporność?

Rozpoznawanie insulinooporności

Diagnostyka insulinooporności, co prawda do trywialnych nie należy, ale nie ma podstaw by sądzić, iż jej rozpoznanie jest szczególnie skomplikowane, czasochłonne i bardzo kosztowne. By je wykonać należy udać się do lekarza po skierowanie (to zostanie wystawione oczywiście wtedy gdy lekarz uzna, że jest taka potrzeba, co należy niestety wziąć pod uwagę), bądź też wykonać badania krwi na własną rękę, w tej drugiej sytuacji należy jednak być dobrze zorientowanym w diagnostyce laboratoryjnej i umieć interpretować wyniki. Metody wykrywania wspomnianej przypadłości polegają na pomiarach stężeń glukozy i insuliny w surowicy krwi. Wspomniane pomiary mogą być wykonywane bądź to na czczo bądź też po obciążeniu glukozą.

Czym jest insulinooporność i jakie formy przybiera?

Iloraz stężenia insuliny i glukozy

Chyba najprostszą metodą diagnostyczną pozwalającą wykryć insulinooporność jest ustalenie ilorazu stężenia insuliny i glukozy we krwi, które wyrażane są mIU/l. Jeśli wynik przekracza 0,3 jednostki to należy podejrzewać insulinooporność. Co więcej, wyniki bardzo zbliżone do tej wartości mówią natomiast niekiedy o obniżonej wrażliwości insulinowej. Powyższa metoda sprawdza się dość dobrze o ile trzustka produkuję prawidłowe ilości insuliny.

Test tolerancji insuliny

Inną metodą wykrywania insulionooporności jest test tolerancji insuliny, który polega na dożylnym podaniu wspomnianego hormonu w ilości 0,1 jednostek na kilogram masy ciała. Następnie sprawdza się pomiar glukozy we krwi w pewnych odstępach czasowych. W przypadku insulinooporności oczywiście obniżenie glikemii jest nieznaczne co będzie stanowić wskaźnik diagnostyczny. Należy wspomnieć, iż jest to dość ryzykowne badanie, bo u osób w pełni zdrowych metabolicznie spadek glikemii może być po prostu drastyczny. Jak wszyscy wiemy hipoglikemia jest nie tylko nieprzyjemna, ale może być wręcz niebezpieczna dla zdrowia i życia.

Metaboliczna klamra euglikemiczna

Za złoty standard uznaje się dziś metodę zwaną metaboliczną klamrą euglikemiczną. Rozwiązanie to polega na pomiarze ilości glukozy potrzebnej do utrzymania glikemii na stałym poziomie w warunkach, w których insulina utrzymywana jest w zakresie fizjologicznego stężenia występującego po konsumpcji posiłku zawierającego węglowodany. W celu wykonania badania podaje się stały wlew insuliny oraz pulsacyjny i zmienny wlew glukozy. Glikemia monitowana jest co pięć minut.

Powyższe badanie umożliwia wyłączenia czynników zakłócających związanych z wydzielaniem insuliny przez trzustkę i uwalnianiem glukozy przez wątrobę. Wychwyt glukozy oznacza się jako wartość „M” podawaną w miligramach na kilogram masy ciała na minutę (mg/kg/min) lub też w milimolach na kilogram na minutę (mmol/kg/min). Dokładność tej metody jest bardzo wysoka, ale jej koszt – jeszcze wyższy, dlatego też używa się jej raczej w badaniach naukowych niż klinicznej diagnostyce.

HOMA-IR

Najszersze zastosowanie kliniczne ma dziś arytmetyczny model rozpoznawania insulinooporności zwany w skrócie HOMA (Homeostatic Model Assessment). Metoda ta polega na tym, iż na podstawie oznaczeń stężeń glukozy (mmol/L) i insuliny (µU/ml), na czczo w surowicy krwi oblicza się współczynnik oporności insulinowej według specjalnego wzoru. Finalny wynik jest iloczynem stężenia glukozy i insuliny podzielonym przez 22,5. Wartość wspomnianego współczynnika wynosić winna „1”, a jeśli jest wyższa to wskazuje na insulinooporność.

Wskaźniki predykcyjne

Wszystkie powyższe badania mają zastosowanie w rozpoznawaniu insulinooporności, wymagają jednak pewnej wiedzy w kwestii interpretacji wyników. Istnieją jeszcze prostsze sposoby, które co prawda nie diagnozują wspomnianej przypadłości, ale wyraźnie wskazują na możliwość jej istnienia. Pomocne w tej materii może być oznaczenie:

• poziomu glukozy na czczo, (hiperglikemia często uwarunkowana jest właśnie insulinoopornością, ale nie jest to reguła i należy o tym bezwzględnie pamiętać),
• poziomu glukozy po obciążeniu, (tzw. „krzywa cukrowa” także może być pomocna w ocenie kondycji gospodarki węglowodanowej, ale jest to badanie, które samo w sobie nie wpływa dobrze dla parametry metaboliczne),
• pomiar hemoglobiny glikowanej czyli HbA1c (hemoglobina ulega procesowi glikacji pod wpływem długo utrzymującej się hiperglikemii, jest to badanie, które pomimo, iż jest „jednorazowe” można byłoby przyrównać do regularnego badania poziomu glukozy przez wiele dni czy tygodni).

Wspomniany powyżej pomiar HbA1c bywa skądinąd w diagnostyce używany do oszacowania wskaźnika dystrybucji glukozy (estimated glucose disposal rate – eGDR), jednakże jego wartość podstawia się do wzoru uwzględniającego również inne parametry zdrowotne (wyrażane w wartościach liczbowych), takie jak:

• ciśnienie tętnicze krwi,
• dodatni wywiad rodzinny w kierunku cukrzycy typu 2,
• wskaźnik talia-biodra
• stężenie w surowicy triglicerydów i frakcji HDL cholesterolu.

Okazuje się, że powyższa metoda sprawdza się równie dobrze co metaboliczna klamra euglikemiczna, a jest o wiele mniej skomplikowana i mniej kosztowna.

Pewną wartość diagnostyczną mają także:

• pomiary antropometryczne (wiadomo, ze nadmierna masa ciała, zwłaszcza nadmiar tłuszczu trzewnego sprzyjają insulinooporności),
• zaburzenia gospodarki lipidowej (nieprawidłowości w obrębie poszczególnych frakcji lipoprotein, a zwłaszcza – triglicerydów mogą sugerować istnienie insulinooporności, ale nigdy jej istnienia nie dowodzą),
• cechy zespołu metabolicznego (ten temat został opisany w odrębnych artykułach).

Kto powinien wykonać badanie?

Chociaż insulinooporność bywa zjawiskiem częstym, to absolutnie nie jest tak, że każdy musi badać się w kierunku jej istnienia. Przypadłością tą są zagrożone przede wszystkim osoby, które:

• borykają się z nadmierną masą ciała (insulinooporność towarzyszy bardzo często otyłości, ale nie jest regułą w przypadku nadwagi, insulinooporności sprzyja przede wszystkim nadmiar tkanki tłuszczowej trzewnej),
• są obciążone genetycznie (dodatni wywiad rodzinny w kierunku cukrzycy i insulinooporności o podłożu genetycznym jest wskazaniem do wykonania zaawansowanych badań),
• obserwują u siebie nieprawidłowości w poziomie glukozy na czczo lub po obciążeniu bądź też zaburzenia w poziome lipidów (należy mieć na uwadze, że podwyższona glikemia na czczo może wynikać z wielu przyczyn).

Wskazaniem do wykonania wspomnianych badań mogą też być niektóre choroby związane choćby z zaburzeniami czynności wątroby, przysadki czy nadnerczy. Również przyjmowanie niektórych leków (a także sterydów anaboliczno androgennych i hormonu wzrostu) może prowadzić do rozwoju insulinooporności o czym powinny pamiętać osoby korzystające z dopingu.

Ciekawostka

Za ciekawostkę niech posłuży fakt, iż do rozwoju insulinooporności może doprowadzić…. Odchudzanie się w czasie ciąży. Tyle że insulinooporność rozwija się wtedy nie u matki a u dziecka. Efekt ten związany jest z ewolucyjną adaptacją – jeśli matka ogranicza drastycznie pobór energii, to jest to sygnał dla organizmu, który mówi, że dostępność pożywienia jest niska i że trzeba uruchomić mechanizmy przystosowawcze i tak „budzą się” geny insulinooporności. W efekcie dziecko, które przyjdzie na świat będzie zagrożone otyłością i cukrzycą.

Podsumowanie

Insulinooporność jest zaburzeniem metabolicznym, które można rozpoznać za pomocą badań laboratoryjnych w ramach, których oznacza się poziom glukozy i insuliny. Istnieje wiele metod diagnostycznych przy czym za najlepsze uznaje się: metaboliczną klamrę euglikemiczną (ten pomiar jest jednak bardzo drogi i skomplikowany), HOMA-IR (ten cieszy się przywoitą dokładnością, a jest mniej kosztowny i mniej skomplikowany niż metaboliczna klamra euglikemiczna), a także wskaźnik dystrubucji glukozy czyli eGDR. Wybrane z powyższych badań warto wykonać zwłaszcza wtedy gdy mamy do czynienia z otyłością, zaburzeniami lipidowymi, podwyższonym poziomem glukozy na czczo lub zawyżonym wynikiem hemoglobiny glikowanej lub też – w przypadku dodatniego wywiadu rodzinnego w kierunku cukrzycy i poważnych zaburzeń gospodarki węglowodanowej.

Czym jest insulinooporność i jakie formy przybiera?