Czy antykoncepcja hormonalna może wpływać na wyniki sportowe?

Sportsmenki wolą pigułki

Badania naukowe wskazują, z preferowaną przez sportsmenki i kobiety aktywne fizycznie formą zapobiegania ciąży jest antykoncepcja hormonalna. Związane jest to nie tylko z jej wysoką skutecznością, ale również z wygodą i innymi interesującymi właściwościami o walorach praktycznych. Stosowanie pigułek antykoncepcyjnych daje możliwość ingerowania w przebieg cyklu menstruacyjnego i dostosowania go np. do terminarza zawodów sportowych, co może okazać się niezwykle przydatne.

Sytuacja, w której termin krwawienia miałby przypadać na dzień ważnego sprawdzianu, z pewnością nie jest komfortowa. Zastosowanie hormonalnej antykoncepcji sprawia, że problem ten przestaje być aktualny. Kolejnym walorem pigułek jest zmniejszenie objawów PMS, co pozwala, chociażby na lepsze radzenie sobie ze stresem towarzyszącym startom w zawodach sportowych.

Czy jednak tego typu rozwiązania są w pełni bezpieczne? Czy przyjmując pigułki, sportsmenki nie wyrządzają sobie przysłowiowej „niedźwiedziej przysługi”, ryzykując nie tylko własnym zdrowiem, ale również pogorszeniem formy sportowej? Czy przyjmowanie hormonów płciowych nie powoduje spadku zdolności wysiłkowych i – o czym szczególnie wiele się mówi – niechcianego przyrostu masy ciała? Jak się okazuje, cały czas prowadzone są badania mające na celu rozwianie tych wątpliwości. Co możemy stwierdzić na dzień dzisiejszy?

Pigułki antykoncepcyjne a masa i skład ciała

Istnieje wiele teorii na temat potencjalnego, negatywnego wpływu antykoncepcji hormonalnej na masę i skład ciała. Badania naukowe wskazują jednak, że o ile taka niekorzystna zależność była obserwowana w przypadku preparatów starej generacji, o tyle próby przeprowadzone w ostatnich czasach z zastosowaniem środków nowej generacji z udziałem kobiet z prawidłową masą ciała nie potwierdzają raczej opinii mówiącej, iż stosowanie antykoncepcji hormonalnej powoduje wyraźny przyrost tkanki tłuszczowej czy zmianę jej lokalizacji, choć istnieją dane wskazujące, iż efekt taki może wystąpić u pewnej grupy kobiet. Związane jest zazwyczaj ze wzrostem łaknienia i/lub zatrzymaniem wody.

Istnieją również badania, w których zaobserwowano, iż stosowanie pigułek antykoncepcyjnych może powodować przyrost masy ciała. Co ciekawe, dotyczą one kobiet o wysokim stopniu wytrenowania z towarzyszącymi zaburzeniami cyklu menstruacyjnego spowodowanego wysiłkiem fizycznym, dietą i stresem związanym ze współzawodnictwem sportowym. W takich przypadkach stosowanie środków hormonalnych doprowadzać może do wzrostu poziomu tkanki tłuszczowej. W kontekście ogólnie pojętego zdrowia jednak trudno uznać ten efekt za niekorzystny.

Pigułki antykoncepcyjne a zdolności wysiłkowe

Wpływ stosowania hormonalnej antykoncepcji na parametry takie jak siła, moc, wytrzymałości tlenowa jest również przedmiotem intensywnych badań. Ich wyniki należy jednak osadzać w odpowiednim kontekście. Warto pamiętać bowiem, iż zdolności wysiłkowe u kobiet podlegają naturalnym wahaniom w trakcie cyklu menstruacyjnego, co związane jest ze zmienną aktywnością poszczególnych hormonów płciowych. U sportsmenek stosujących pigułki antykoncepcyjne zauważa się istotnie mniejsze wahania w sile mięśni w trakcie cyklu, co związane jest z farmakologicznym wyrównaniem poziomu estrogenu.

W badaniach naukowych zaobserwowano jednak zarazem, iż stosowanie hormonalnej antykoncepcji może doprowadzić do obniżenia pułapu tlenowego (VO2 max), czyli zdolności do wykorzystywania tlenu przez organizm. Spadek sięgał 5%. W praktyce oznacza to pogorszenie zdolności wysiłkowych, co zwłaszcza na poziomie mistrzowskim może w sposób istotny zaważyć na wynikach uzyskiwanych podczas zawodów. Zaobserwowano też, że obniżenie VO2 max można odwrócić poprzez rezygnację przyjmowania pigułek antykoncepcyjnych, ale powrót do wartości szczytowych zajmuje około półtora miesiąca.

Zdaniem niektórych ekspertów powyższa zależność nie musi negatywnie odbijać się na wynikach sportowych, ponieważ korzyści wynikające z przyjmowania pigułek antykoncepcyjnych są równoważne lub wręcz wyższe niż potencjalnie negatywne konsekwencje. Patrząc obiektywnie, faktycznie przyznać należy, że wspomniane wcześniej: możliwość regulowania przebiegu cyklu menstruacyjnego oraz zmniejszenie objawów PMS to istotne walory, które mogą mieć przełożenie na uzyskiwane wyniki. Nie bez znaczenia jest też fakt, iż stosowanie antykoncepcji hormonalnej może zmniejszyć straty żelaza, co związane jest z mniejszym ubytkiem krwi.

Wnioski i wątpliwości

Literatura fachowa wskazuje, że stosowanie antykoncepcji hormonalnej nie powinno w sposób istotny negatywnie odbijać się na ogólnie pojętej formie sportowej. Niektórzy specjaliści otwarcie podkreślają korzyści, jakie odnieść mogą sportsmenki i kobiety aktywne fizycznie z przyjmowania pigułek antykoncepcyjnych. Należy jednak podkreślić, iż znaczna część badań wskazujących np. na brak niekorzystnego wpływu pigułek na masę i skład ciała sfinansowana została przez firmy farmaceutyczne, co jest przesłanką ku temu, by zachować pewną ostrożność w sugerowaniu się ich wynikami.

Biorąc pod uwagę liczne kontrowersje omawiane tutaj zagadnienia trudno uznać za definitywnie rozstrzygnięte. Zarówno hurraoptymizm, jak i przesadnie krytyczne podejście do tematu hormonalnej antykoncepcji są nieuzasadnione.

W przypadku antykoncepcji hormonalnej najważniejszą kwestią bez wątpienia jest właściwe dobranie środka i jego dawki. Być może pojawiające się często negatywne opinie kobiet przyjmujących pigułki antykoncepcyjne wynikają właśnie z nieprawidłowego dopasowania przebiegu kuracji. Układ hormonalny to złożony i precyzyjnie regulowany mechanizm, ingerowanie w jego przebieg za pomocą środków farmakologicznych zawsze będzie budzić kontrowersje i zawsze będzie nieść za sobą choćby minimalne ryzyko. Aktywne fizycznie kobiety i sportsmenki powinny uważnie zapoznać się z potencjalnymi korzyściami i możliwymi negatywnymi konsekwencjami związanymi z przyjmowaniem hormonalnych środków antykoncepcyjnych.