Czy można zmienić swoje DNA poprzez ćwiczenia?

Epigenetyka — co to jest?

Epigenetyka to szybko rozwijająca się dziedzina nauki. Bada ona sposób, w jaki czynniki inne niż zmiany w sekwencji DNA wpływają na funkcję i ekspresję genów. Chodzi oczywiście o styl życia, narażenie na środowisko czy jakieś traumy życiowe — wszystko to może powodować zmiany epigenetyczne, które wpływają na zdrowie i samopoczucie w pozytywny lub negatywny sposób.

Pomyśl o swoim DNA jak o złożonej partyturze muzycznej, a epigenetyce jak o dyrygencie, który decyduje, które części będą głośne, ciche, szybkie, wolne, a nawet całkowicie pominięte. Tak jak dyrygent może interpretować ten sam wynik na różne sposoby, tak modyfikacje epigenetyczne mogą prowadzić do całkiem różnych wyników w przypadku tego samego DNA.

I choć może to brzmieć jak fantastyka naukowa, badania sugerują, że jednym z takich czynników jest pocenie się podczas ćwiczeń. Może ono zmienić Twoje geny, długie nici DNA wewnątrz każdej komórki. Nie chodzi tutaj o zmianę samego kodu genetycznego, ale taki jakby sposób w jaki (lub czy w ogóle) się one wyrażają.

Ćwiczenia, które robisz pozostawiają ślady w genach

Skąd więc wiemy, że ćwiczenia wpływają na ekspresję genów? A no z badań. Jednym z przełomowych było badanie przeprowadzone przez naukowców ze Szwecji. Zbadali oni, że zaledwie kilka minut intensywnej jazdy na rowerze wywołało zmiany epigenetyczne w komórkach mięśniowych zdrowych ochotników.

Eksperyment założono w pomysłowy, niekonwencjonalny sposób. Uczestnicy badania jeździli energicznie na rowerze stacjonarnym, ale… Jeździli na rowerze tylko jedną nogą, podczas gdy druga noga pozostawała bezczynna! Ten sprytny haczyk oznaczał, że każdy uczestnik pełnił funkcję własnej kontroli. Wszelkie różnice między obiema nogami wynikały z interwencji ćwiczeń.

Po intensywnej jeździe na rowerze naukowcy i pracownicy służby zdrowia przeprowadzili biopsję mięśni nóg uczestników. Wyniki były oszałamiające! Nogi, które intensywnie pracowały na rowerze, miały modyfikacje zwane metylacją w tysiącach miejsc wzdłuż DNA komórek mięśniowych. Metylacje to znaczniki modyfikujące ekspresję genów (epigenetycznie), włączając lub wyłączając gen. To niesamowite, że to ćwiczenia spowodowały te zmiany.

Naukowcy odkryli, że geny metylowane wysiłkiem fizycznym odpowiadają za wrażliwość na insulinę, metabolizm glukozy i tłuszczów oraz stany zapalne. W ćwiczonych nogach aktywność zmieniła te geny w sposób, który poprawił ich funkcjonowanie. Na przykład poprawiła się wrażliwość na insulinę i zmniejszył się stan zapalny.

Inny rodzaj modyfikacji epigenetycznych obejmuje modyfikację znaczników chemicznych w DNA lub białkach tworzących pakiet DNA, zwanych histonami. Modyfikując te znaczniki, zmienia ekspresję genów. Metylacja i modyfikacja histonów to dwa najczęstsze typy mechanizmów epigenetycznych wpływających na ekspresję genów.

Należy także pamiętać, że niezdrowy styl życia, taki jak palenie, picie dużych ilości alkoholu czy dieta oparta na ultra przetworzonej żywności, może przynieść odwrotny skutek. Może modyfikować ekspresję genów w sposób pogarszający insulinooporność i stany zapalne.

Nawet krótki wysiłek fizyczny może zmienić nieco Twoje geny

Konsekwencje tego badania dla sportowców i miłośników fitnessu są głębokie i ekscytujące. Sugerują, że nawet krótki wysiłek fizyczny może zmienić ekspresję genów poprzez mechanizmy epigenetyczne. Co więcej, ćwiczenia wpływają na lepsze funkcjonowanie genów wpływających na zdrowie.

Teraz przejdź o krok dalej. Wyobraź sobie skumulowany wpływ modyfikacji genów na skutek aktywności fizycznej przez całe życie! Regularne ćwiczenia mogą subtelnie kształtować ekspresję naszych genów w sposób poprawiający zdrowie i funkcje komórkowe. To może pomóc wyjaśnić, dlaczego aktywność fizyczna zmniejsza ryzyko wielu problemów zdrowotnych, od cukrzycy i chorób serca po raka i demencję.

Jednak nadal istnieją pytania. Jak długo trwają te zmiany epigenetyczne? Jaka jest optymalna dawka i jaki rodzaj ćwiczeń jest najlepszy? Czy możemy celować w określone geny, aby uzyskać maksymalne korzyści? Naukowcy zadają te pytania i szukają odpowiedzi, na które przyjdzie nam jeszcze trochę poczekać. Temat ten jednak jest bardzo ciekawy.

Podsumowanie

Epigenetyka jest młodą nauką, więc jest jeszcze wiele tajemnic do odkrycia. Jedno jednak można powiedzieć już dzisiaj — to, co robisz ze swoim ciałem, może odbijać się echem w Twoich komórkach przez wiele lat.

To, co wiemy o epigenetyce, ilustruje również, jak styl życia może pokonać niektóre karty genetyczne, z którymi mamy do czynienia od urodzenia. Jest to szczególnie prawdziwe w przypadku problemów zdrowotnych, które można modyfikować poprzez styl życia, takich jak cukrzyca typu 2 i choroby układu krążenia. Masz większą kontrolę nad swoim losem zdrowotnym, niż myślisz. Więc na co czekasz? Twoje geny są gotowe na kolejny trening!