Chondromalacja rzepki a trening

Nigdy nie należy samodzielnie ustalać diagnozy i próbować leczyć przewlekłych schorzeń stawów! W wielu przypadkach konieczna jest rozbudowana diagnostyka obejmująca: USG, rezonans magnetyczny czy artroskopię.

Staw kolanowy (articulatio genus) jest stawem największym i najbardziej skomplikowanym, a również najbardziej narażonym na uszkodzenie. Łączy kość udową z kością piszczelową. Ponadto w ścianie przedniej stawu występuje rzepka. W stawie kolanowym odbywają się ruchy zginania i prostowania oraz, w znacznie mniejszym stopniu, ruchy obrotowe.[5]

Wyróżniamy następujące powierzchnie stawowe:

• staw udowo-piszczelowy (art. femorotibialis) – staw ślizgowy,
• staw udowo-rzepkowy (art. femoropatellaris) – staw zawiasowo-obrotowy.

Aby zobrazować problem, przedstawię główny podział schorzeń stawu rzepkowo-udowego. Wiele opisanych objawów dotyczących chondromalacji może odnosić się również do innych schorzeń stawu rzepkowo-udowego.

Główny podział schorzeń stawu rzepkowo-udowego

Schorzenia stawu rzepkowo-udowego Merchant podzielił na sześć głównych grup.

1. Urazy stawu rzepkowo-udowego (uraz stawu o prawidłowej budowie):

   • ostre – stłuczenia, złamania, zwichnięcia, urazy ścięgna mięśnia czworogłowego i więzadła rzepki,

   • powtarzające się przeciążenia – kolano skoczka, zapalenie ścięgna m. czworogłowego, peripatellar tendinitis, zapalenie kaletki przedrzepkowej, choroba Osgood-Schlatter’a oraz Sinding-Larsen-Johanssena,

   • odległe skutki urazów – chondromalacja rzepki, zmiany zwyrodnieniowe stawu rzepkowo-udowego, zwłóknienie ciała tłuszczowego Hoffy, ścięgna m. czworogłowego, nabyte nieskie ustawienie rzepki, dystrofi a rzepki, algodystrofia.

2. Dysplazja stawu rzepkowo-udowego:

   • zespół nadmiernego bocznego nacisku rzepki,

   • przewlekłe boczne podwichnięcie rzepki,

   • nawrotowe zwichnięcie rzepki,

   • przewlekłe zwichnięcie rzepki.

3. Idiopatyczna chondromalacja rzepki.
4. Osteochondritis dissecans (rzepka, bruzda międzykłykciowa).
5. Fałdy błony maziowej (przyśrodkowy, boczny, nadrzepkowy).
6. Jatrogenne (zespół nadmiernego przyśrodkowego przyparcia rzepki, podwichnięcie przyśrodkowe rzepki, niskie ustawienie rzepki).

Na czym polega chondromalacja?

Chondromalacja polega na spluszowaceniu, zwyrodnieniu, rozpulchnieniu chrząstki stawowej oraz wytworzeniu się w niej szczelin i ubytków [1]. W największej mierze dotyka młodych ludzi, szczególnie kobiet.

Chrząstka stawowa służy do:

• równomiernego rozkładu obciążenia w stawie,
• zmniejszenia tarcia,
• amortyzacji [2].

Klasyfikacja chondromalacji według Outerbridge’a:

• I – rozmiękanie,
• II – fragmentacja i pęknięcia,
• III – fibrylacja,
• IV – ekspozycja kości.

Według kolejnego autora schorzenie to można klasyfikować następująco:

• I – zmiękczenie chrząstki, powierzchnia chrząstki ugina się przy ucisku haczyka,
• II – płytki ubytek z odwarstwieniem powierzchownej blaszki (lamina splendens) zbudowanej z włókien biegnących równolegle do powierzchni,
• III – głęboki ubytek z pęknięciami i fragmentacją otaczającej chrząstki,
• IV – ubytek chrząstki do warstwy podchrzęstnej kości [3].

Czyli chondromalacja jest w istocie zniszczeniem warstwy izolacyjnej – co powoduje dolegliwości bólowe.

Przyczyny tego schorzenia mogą być wszelakie [1]:

• od biomechanicznych ostrych i przewlekłych (urazy, zwichnięcia, złamania, nawrotowe podwichnięcia, zaburzenia związane ze złamaniami kości udowej),
• zaburzenia związane z mięśniem obszernym przyśrodkowym (np. niepełnozakresowe przysiady ze sztangą),
• zaburzenia funkcji łąkotki,
• choroby (RZS, zapalenie błony maziowej),
• iniekcje dostawowe sterydów,
• unieruchomienie stawu,
• pierwotne zmiany zwyrodnieniowe.

Jak diagnozować chondromalację?

• Wywiad,
• badania kliniczne,
• rezonans magnetyczny (MRI),
• USG,
• prześwietlenie (RTG),
• artroskopia.

Leczenie chondromalacji

• Zachowawcze (NLPZ, taping, ortezy, ćwiczenia wzmacniające mięsień przyśrodkowy itd.),
• operacyjne (zabiegi na powierzchniach stawowych).

Interwencja chirurgiczna może zmniejszać odporność mechaniczną chrząstki [1].

Mogą być zaproponowane: magnetoterapia, laseroterapia, elektrostymulacja, schładzanie, krioterapia (azot), ćwiczenia izometryczne [1].

Dalej (też jako forma rehabilitacji po interwencji chirurgicznej):

• chód po niestabilnym podłożu,
• chód z pełnym obciążeniem,
• ćwiczenia mięśnia czworogłowego uda, z naciskiem na VMO,
• przysiady bez obciążenia (obunóż, jednonóż) w różnych zakresach ruchu,
• podskoki,
• trucht,
• bieg z podskokami,
• ćwiczenia z wykorzystaniem dodatkowego sprzętu wspomagającego np. piłki szwajcarskie, linki TRX, taśmy itd.
• praca w klęku,
• rozciąganie PNF,
• pływanie,
• jazda na rowerze.

Z reguły boje w rodzaju przysiadów ze sztangą mogą być długi czas niedostępne ze względu na przeciążenie w stawie kolanowym. W miarę rozwoju chondromalacji w trakcie ćwiczeń w rodzaju przysiadów jednonóż i obunóż, wykroków, prostowań nóg na maszynie, wchodzenia na podwyższenie – będą pojawiać się dolegliwości bólowe, postępować będą zmiany degeneracyjne. Z badań naukowych wiemy, iż większość środków stosowanych do „leczenia” lub wspomagania stawów cechuje mała lub żadna skuteczność (np. glukozamina). Z kolei środki podawane do stawu mogą powodować jego degenerację (np. diprophos/betametazon)

Co więc można zrobić w przypadku chondromalacji?

Jedynie odwiedzić lekarza ortopedę, wykonać badania w rodzaju rezonansu magnetycznego, USG, ograniczyć ćwiczenia silnie obciążające kończyny dolne (skoki, lądowania, przysiady, wykroki). Po konsultacji z ortopedą i fizjoterapeutą należy podjąć decyzję o wyborze sposobu leczenia.