Bóle kolan potrafią nieźle uprzykrzyć życie, zwłaszcza gdy prowadzisz intensywny tryb życia, jesteś ciągle w ruchu, a do tego masz jeszcze zaplanowane treningi do wykonania. Zarówno kobiety, jak i mężczyźni, doświadczają bólu kolan, ale to kobiety są bardziej narażone na problemy z kolanami, niż mężczyźni. Dlaczego tak jest?
Czy kobiety mają to nieszczęście, że ich kolana różnią się pod kątem budowy anatomicznej? A jeśli nie, to co jest przyczyną częstszych problemów z kolanami u kobiet?
Choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych
Choroba zwyrodnieniowa stawów jest jednym z głównych powodów rozwijających się problemów z kolanami. Charakterystyczne objawy dotykają wiele kobiet po menopauzie. Choroba zwyrodnieniowa charakteryzuje się zmianami zwyrodnieniowymi w chrząstce stawowej, elastycznej tkance łącznej, która działa, jak poduszka amortyzująca, między kościami tworzącymi staw kolanowy: kością udową i piszczelą. Gdy dochodzi do braku równowagi, między niszczeniem a odbudową chrząstki, jej powierzchnia się zmniejsza. W końcu przestrzeń między kościami kurczy się aż do momentu, w którym kości stykają się ze sobą i trą o siebie, co prowadzi do bólu, sztywności i obniżonej sprawności.
Choroba zwyrodnieniowa stawów jest najczęstszą postacią stanu zapalnego stawów. Objawy tej choroby mogą się znacznie różnić. Niektóre osoby, mimo postępujących zwyrodnień, nie odczuwają silnego dyskomfortu, inne osoby praktycznie nie mogą się poruszać. W zdrowych kolanach tempo odbudowy chrząstki jest w równowadze z niszczeniem chrząstki. W chorobie zwyrodnieniowej ta równowaga zostaje przerwana i przesunięta w kierunku rozpadu chrząstki.
Hormony wpływają na zdrowie kości i stawów
Okazuje się, że kobiety są bardziej narażone na zwyrodnieniowe zapalenie stawów, niż mężczyźni. Zapadalność na osteoartrozę kolan jest 1,7 razy większa u kobiet, niż u mężczyzn.
Dlaczego większa częstość występowania choroby zwyrodnieniowej stawów dotyczy kobiet? Jedna z teorii głosi, że estrogen pomaga utrzymać kolana w zdrowi, jednak ma to miejsce do czasu, bowiem spadek estrogenu po menopauzie sprzyja osteoporozie i osteoartrozie. Jedno z badań wykazało, że starsze kobiety, które stosowały hormonalną terapię zastępczą, doświadczały wolniejszego postępu choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego. Estrogen wydaje się wpływać na metabolizm składników chrząstki, które amortyzują kolano. Inna teoria mówi, że istotną rolę w zachowaniu zdrowia kolan odgrywa insulinopodobny czynnik wzrostu (IGF-1) wytwarzany przez wątrobę. W jednym z badań zauważono, że kobiety z silną osteoartrozą kolan miały niższy czynnik wzrostu, niż kobiety mające zdrowe kolana.
Chondromalacja rzepki
Choroba zwyrodnieniowa stawów to nie jedyna przypadłość, która częściej dotyka kobiety, niż mężczyzn. Chondromalacja rzepki, czyli "zmiękczenie" chrząstki, która leży tuż pod rzepką, występuje 2 razy częściej u kobiet, niż u mężczyzn. Chondromalacja jest częstszym problemem u sportowców, którzy dużo biegają i skaczą lub w inny sposób kładą nadmierny nacisk na kolana.
Czynnikiem ryzyka chondromalacji kolan jest również osłabienie mięśni, które pomagają stabilizować kolana i chronią je przed uszkodzeniem. Chondromalacja rzepki często dotyczy kobiet, które mają płaskostopie. Ból odczuwany przez osoby cierpiące na chondromalację rzepki jest nieprzyjemny i pogarsza się przy zginaniu nogi, przysiadach, kucaniu i chodzeniu po schodach. Jest również bardziej odczuwalny, gdy dłuższą chwilę siedzimy, a potem wstaniemy.
Chondromalacja najczęściej występuje u nastolatków ze względu na nierównomierny nacisk na chrząstkę w fazie wzrostu, ale może również pojawić się w średnim wieku, gdy chrząstka zaczyna się mocniej niszczyć. Istotną rolę odgrywa również nierównowaga siły mięśni okalających staw kolanowy, ich zbyt duże napięcie lub osłabienie.
Dlaczego chondromalacja częściej występuje u kobiet? Uważa się, że hormony odgrywają pewną rolę. Kobiece hormony płciowe, szczególnie estrogeny, zmiękczają chrząstkę, powodując tym samym jej rozciągnięcie, przez co staje się bardziej podatna na uszkodzenia. U kobiet częściej obserwuje się również osłabienie mięśni otaczających staw kolanowy.
Urazy kolan u kobiet
Co więcej, ryzyko kontuzji kolan jest również wyższe u kobiet. Badania pokazują, że kobiety są w większym stopniu narażone na uszkodzenia więzadła ACL w kolanie. Szacuje się, że ryzyko jest aż czterokrotnie większe. Z czego to wynika? Częściowo wiąże się to z hormonami, nie bez znaczenia pozostaje fakt, że kobiety mają mniejsze ACL w stosunku do mężczyzn. Kobiety również częściej, gdy skaczą, lądują z kolanami w pozycji zablokowanej lub z kolanami skierowanymi do środka, co jeszcze bardziej obciąża więzadła.
Utrzymywanie kolan w zdrowiu
Jak możesz zapobiec przyszłym problemom z kolanami?
Trening wzmacniający jest ważną częścią strategii zachowania zdrowia kolan. Silniejsze mięśnie czworogłowe, dwugłowe, pośladki i przywodziciele, to mniejsze ryzyko kontuzji kolan.
Obserwuj wagę ciała. Nadwaga i otyłość są głównymi czynnikami ryzyka choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego, ponieważ dodatkowy ciężar powoduje większy nacisk na stawy.
Jeśli biegasz wybieraj ścieżki leśne tak często, jak to możliwe. Ogranicz bieganie po asfalcie.
Regularnie się badaj. Dbaj o równowagę hormonalną.
Zadbaj, by w twojej diecie obecne były źródła wapnia oraz produkty o działaniu przeciwzapalnym – kwasy tłuszczowe omega 3.
Podsumowując
Kobiety są bardziej narażone na problemy z kolanami, ale można zrobić wiele, aby im zapobiec. Utrzymuj prawidłową masę ciała, wykonuj treningi wzmacniające, dbaj, by w diecie obecne były kwasy tłuszczowe omega 3.
