Napromieniowanie nie sprawia, że żywność staje się radioaktywna, nie pogarsza jej wartości odżywczych ani nie zmienia zauważalnie smaku, tekstury czy wyglądu. W rzeczywistości zmiany wprowadzone przez napromieniowanie są tak minimalne, że trudno stwierdzić, czy produkt został poddany temu procesowi.
Dlaczego napromienia się żywność?
Napromieniowanie może służyć wielu celom:
- Zapobieganie chorobom przenoszonym przez żywność – skutecznie eliminuje organizmy wywołujące choroby, takie jak Salmonella i Escherichia coli (E. coli).
- Konserwacja – niszczy lub inaktywuje organizmy powodujące psucie się i rozkład, wydłużając trwałość produktów spożywczych.
- Kontrola owadów – niszczy owady w tropikalnych owocach importowanych do Stanów Zjednoczonych, zmniejszając potrzebę stosowania innych metod zwalczania szkodników, które mogą szkodzić owocom.
- Opóźnienie kiełkowania i dojrzewania – hamuje kiełkowanie (np. ziemniaków) i opóźnia dojrzewanie owoców, zwiększając ich trwałość.
- Sterylizacja – napromieniowanie może być używane do sterylizacji żywności, która może być następnie przechowywana przez lata bez chłodzenia. Sterylizowana żywność jest przydatna w szpitalach dla pacjentów z poważnie osłabionym układem odpornościowym, takich jak osoby z AIDS lub poddawane chemioterapii. Żywność sterylizowana przez napromieniowanie jest poddawana znacznie wyższym poziomom promieniowania niż te zatwierdzone do ogólnego użytku.
Czy wiesz?
Astronauci NASA spożywają mięso sterylizowane przez napromieniowanie, aby uniknąć chorób przenoszonych przez żywność podczas misji kosmicznych.
Jak napromienia się żywność?
Istnieją trzy źródła promieniowania zatwierdzone do stosowania w żywności:
- Promienie gamma – emitowane przez radioaktywne formy pierwiastków kobaltu (Kobalt-60) lub cezu (Cez-137).
- Promienie rentgenowskie – powstają poprzez skierowanie wiązki elektronów o wysokiej energii na metalową płytę (zwykle z wolframu lub cezu), co powoduje emisję promieni rentgenowskich.
- Wiązki elektronów – strumień wysokoenergetycznych elektronów generowany przez akcelerator.
Każde z tych źródeł promieniowania ma zastosowanie w zależności od rodzaju żywności i celu napromieniowania.
Które produkty spożywcze są zatwierdzone do napromieniowania?
FDA zatwierdziła napromieniowanie dla różnych produktów spożywczych, w tym:
- mięsa i drobiu
- przypraw i suszonych ziół
- świeżych owoców i warzyw
- pszenicy i mąki
- ziemniaków
- jaj w skorupkach
Każdy produkt musi być napromieniowany zgodnie z określonymi warunkami zatwierdzonymi przez FDA, w tym z określoną dawką promieniowania.
Czy napromieniowana żywność jest bezpieczna?
FDA, Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) oraz Centers for Disease Control and Prevention (CDC) zgadzają się, że napromieniowana żywność jest bezpieczna do spożycia. W ciągu ostatnich kilku dekad przeprowadzono setki badań nad bezpieczeństwem tej technologii, które nie wykazały żadnych dowodów na szkodliwość napromieniowania żywności przy zatwierdzonych poziomach dawek.
Napromieniowanie nie powoduje, że żywność staje się radioaktywna. Promieniowanie nie pozostaje w produkcie – działa jedynie przez krótki czas w procesie produkcyjnym. To oznacza, że spożycie napromieniowanego produktu nie różni się od spożycia produktu poddanego np. pasteryzacji.
Czy napromieniowanie wpływa na wartość odżywczą żywności?
Jak każda forma przetwarzania żywności – w tym gotowanie, pieczenie czy zamrażanie – napromieniowanie może wpływać na zawartość niektórych składników odżywczych. Jednak straty te są minimalne i nie różnią się istotnie od strat wynikających z innych metod przetwarzania.
Najbardziej podatne na degradację są witaminy rozpuszczalne w wodzie, takie jak tiamina czy witamina C, ale poziom strat nadal mieści się w granicach uznawanych za bezpieczne i nie ma wpływu na ogólną wartość odżywczą diety.
Podsumowanie
Napromieniowanie żywności to bezpieczna i skuteczna technologia, która pozwala znacząco zmniejszyć ryzyko chorób przenoszonych przez żywność, wydłużyć trwałość produktów oraz poprawić ich bezpieczeństwo mikrobiologiczne. Proces ten jest ściśle regulowany i podlega rygorystycznym normom ustalonym przez FDA oraz inne globalne agencje zdrowotne.
Konsumenci powinni być świadomi istnienia tej technologii, rozumieć jej korzyści i znać różnicę między napromieniowaniem a radioaktywnością. Napromieniowana żywność może być bezpiecznym i wygodnym wyborem – szczególnie w dobie globalnych łańcuchów dostaw i rosnącego zapotrzebowania na trwałą, bezpieczną żywność.
