Niedoczynność tarczycy w pigułce – to warto wiedzieć

Biologiczna rola tarczycy

Tarczyca jest nieparzystym gruczołem wydzielania wewnętrznego, odpowiadającym za wytwarzanie hormonów takich jak:

• kalcytonina,
• tyroksyna (T4),
• trójjodotyronina (T3).

Tarczyca pełni wiele ważnych funkcji, uczestnicząc m.in. w regulacji tempa przemiany materii i kontroli procesów termoregulacyjnych. Za pośrednictwem hormonów tarczyca oddziałuje na przebieg procesów wzrostowych oraz na funkcjonowanie układu nerwowego, a dodatkowo reguluje także gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu. Jak łatwo się domyślić, nieprawidłowości w obrębie pracy tego narządu doprowadzają do zaburzeń homeostazy i prowadzić mogą niekiedy do poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Definicja niedoczynności tarczycy

Niedoczynnością tarczycy nazywamy stan, w którym wspomniany gruczoł wydziela niedostateczną ilość hormonów. Dodatkowo niedoczynność tarczycy jako termin medyczny obejmuje także skutki niedoboru hormonów tarczycy. Powyższa wzmianka jest warta podkreślenia choćby ze względu na implikacje kliniczne. Musimy wziąć bowiem pod uwagę, że wyrównanie farmakologiczne poziomu hormonów tarczycy nie powoduje uleczenia samej tarczycy. Stąd też używa się pojęć wyrównanej (farmakologicznie) i niewyrównanej niedoczynności wspomnianego narządu.

Przyczyny niedoczynności tarczycy

Niedoczynność tarczycy może być spowodowana wieloma czynnikami. Przykładowo zaburzenie te rozwija się m.in. jako konsekwencja okoliczności takich jak:

• chirurgiczne usunięcie tarczycy,
• stosowanie niektórych leków (Cordarone, Opacorden)
• stan zapalny,
• niedobór jodu,
• zaburzenia funkcji przysadki,
• specyficzne uwarunkowania genetyczne.

Najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy jest jednak choroba Hashimoto. Przypadłość ta jednak omówiona zostanie szerzej w osobnym opracowaniu. W tym miejscu warto wspomnieć, że praca wspomnianego gruczołu ulega niekiedy wyraźnemu osłabieniu również w przypadku niewłaściwego sposobu odżywiania, a przede wszystkim w przypadku niedoborów pokarmowych (brak jodu, ale też brak energii ogółem).

Symptomy niedoczynności

Istnieje wiele objawów mogących wskazywać na problemy z tarczycą, przy czym często nie są to objawy specyficzne, a raczej po prostu prawdopodobnie wskazujące na istnienie opisywanego problemu, prawdopodobieństwo jest większe jeśli występują w pakiecie.

Przy niedoczynności pojawić się mogą przede wszystkim:

• suchość skóry (głownie w okolicy łokci i kolan),
• retencja płynów - obrzęki ciała,
• zwiększenie masy ciała (związane nie tylko z przyrostem tkanki tłuszczowej, ale też z gromadzeniem wody w ustroju)
• zaparcia,
• obniżenie sprawności intelektualnej,
• osłabienie i apatia,
• dodatkowo u kobiet zaburzenia cyklu menstruacyjnego.

Powyższe objawy najczęściej znikają, gdy niedoczynność zostaje wyrównana hormonalnie.

Warto dodać, że niekiedy niedoczynności tarczycy towarzyszą inne symptomy, do których zaliczyć można m.in.:

• bradykardia (czyli mocny spadek tętna),
• wypadanie włosów (i to w ilościach „hurtowych”),
• omdlenia,
• niewydolność krążenia

Powyższe objawy występują niezmiernie rzadko i dotyczą ekstremalnie zaniedbanej niedoczynności. Oczywiście zawsze weryfikujące są badania krwi i badania obrazowe! Nie diagnozuje się niedoczynności tarczycy po samych symptomach! Jeszcze raz warto podkreślić, że przy podjęciu odpowiednich działań, niedoczynność tarczycy może nie manifestować się w żaden uciążliwy sposób, a mało tego – niekiedy może ustąpić (np. gdy jest skutkiem niedoborów pokarmowych lub stanu zapalnego).

Diagnostyka

Rozpoznawanie niedoczynności tarczycy możliwe jest tylko na podstawie badań. Diagnostyka podstawowa obejmuje oznaczenie poziomu hormonu tyreotropowego (TSH) we krwi. Badanie to bywa ostatnio krytykowane przez laików jako wysoce niedokładne, niemniej jednak tak naprawdę ma ono wysoką wartość diagnostyczną, bo jest w stanie wykryć nawet subkliniczną niedoczynność tarczycy, czyli taką, gdzie poziom hormonów tarczycy mieści się w normie! Subklinicznej niedoczynności tarczycy poświęcony zostanie osobny artykuł.

W celach diagnostycznych oznacza się także poziom wolnej tyroksyny (fT4), a niekiedy również poziom wolnej trójjodotyroniny (fT3). Pomiar tego ostatniego hormonu bywa mylący, gdyż zdarza się niekiedy, iż jest on w normie nawet w przypadku niedoczynności. Wynika to z tego, że u osób dotkniętych wspomnianą przypadłością konwersja tyroksyny do trójjodotyroniny ulega zwiększeniu (zwłaszcza przy niedoczynności wywołanej niedoborem jodu, o czym wiele osób zapomina). Jeśli natomiast stężenie fT3 jest obniżone, a poziom fT4 i TSH jest w normie, to nie świadczy to o zaburzeniu funkcji tarczycy, a jest wynikiem innych chorób i nieprawidłowości.

W ramach diagnostyki uzupełniająco wykonuje się też często badania obrazowe (USG tarczycy) oraz oznacza się poziom przeciwciał anty-TPO (umożliwiające wykrycie choroby Hashimoto).

Podsumowanie

Niedoczynność tarczycy to jedna z najczęściej występujących przypadłości endokrynologicznych. Niestety często diagnozowana jest stosunkowo późno. Nierozpoznana i nieleczona niedoczynność przyczynia się do znacznego obniżenia komfortu życia i może prowadzić do konsekwentnego pogarszania stanu zdrowia. Dlatego też warto uważnie obserwować sygnały wysyłane przez organizm i co pewien czas wykonywać kontrolne badania.