W jednym z poprzednich artykułów omówiłem pokrótce podstawowe aspekty związane z istotną zespołu policystycznych jajników, ze szczególnym uwzględnieniem. Poświęciłem jednak uwagę głównie epidemiologii, etiologii, diagnostyce i objawom tej przypadłość. W niniejszym opracowaniu zwrócę uwagę na zagadnienia dotyczące leczenia PCOS, ze szczególnym uwzględnieniem postępowania żywieniowego.
Postępowanie w przypadku kobiet z zespołem policystycznych jajników jest ukierunkowane na łagodzenie objawów tej przypadłości i zapobieganie długoterminowym, negatywnym jej skutkom. Tak więc leczenie uzależnione winno być od przebiegu choroby i maksymalnie zindywidualizowane.
Jak wspomniałem w poprzedniej części artykułu PCOS obejmuje szereg zaburzeń na które składają się:
bezpłodność,
insulinooporność,
otyłość,
hirsutyzm.
Leczenie obejmuje zabiegi mające na celu zniwelowanie lub też złagodzenie powyższych nieprawidłowości. Oprócz farmakologii istotne znaczenie w tej materii ma także postępowanie żywieniowe i zmiana trybu życia.
Podejmowane działania farmakologiczne
Działania farmakologiczne obejmują zastosowanie następujących środków:
metformina - lek o działaniu hipoglikemizującym, stosowanym w cukrzycy, ale jak się okazuje, dość dobrze sprawdza się w leczeniu PCOS choćby ze względu na to, że w przebiegu tej przypadłości występuje insulinooporność. Badania naukowe wskazują, że dodatkowo stosowanie metforminy pomaga obniżyć poziomu androgenów, wspomaga utratę nadmiernej masy ciała i może przyczynić się do przywrócenia owulacji,
klomifen - jest to preparat stosowany w leczeniu niepłodności, wywierający pozytywny wpływ na owulację, w tej materii dość dobrze współdziała z metforminą,
cyproteron - środek hormonalny, oparty na pochodnej progesteronu, wykazuje działanie antyandrogenne, gestagenne i przeciwgonadotropowe, dzięki swoim właściwościom nadaje się znakomicie w leczeniu hirsutyzmu. Dodatkowo środek ten może obniżać ryzyko wystąpienia nowotworów endometrium, którymi także zagrożone są kobiety cierpiące na PCOS,
rosiglitazon - podobnie jak metformina stosowany jest w leczeniu cukrzycy, ale także może sprawdzać się we wspomaganiu leczenia PCOS zmniejszając negatywne skutki insulinooporności.
To oczywiście przykłady środków farmakologicznych stosowanych w leczeniu zespołu policystycznych jajników. Niekiedy terapia obejmuje włączenie innych środków farmaceutycznych. Należy podkreślić, że zwłaszcza w odniesieniu do leczenia otyłości i insulinooporności bardzo duże znaczenie może mieć postępowanie żywieniowe.
Dieta w PCOS
Za pomocą odpowiednich zabiegów żywieniowych dąży się przede wszystkim do obniżenia nadmiernej masy ciała i poprawienia wrażliwości insulinowej. W tej materii dieta ma kluczowe znaczenie. Brakuje niestety ujednoliconych standardów żywienia w przypadku PCOS. Związane jest to z tym, iż przebieg choroby może być różny (z towarzyszącą insulnoopornością i otyłością lub - nie). Generalnie, wielu dietetyków i lekarzy uznaje, że każda dieta skutecznie zmniejszająca nadmiar tkanki tłuszczowej może mieć zastosowanie terapeutyczne w leczeniu zespołu policystycznych jajników. Z drugiej strony, raczej nie należy się ograniczać do tak powierzchownego podejścia do tematu żywienia w tej przypadłości. Warto zoptymalizować postępowanie żywieniowe i oczywiście zadbać o to by dieta była bogata w nieenergetyczne składniki odżywcze.
Kluczowe założenia żywieniowe w PCOS przypadku insulinooporności i otyłości
Chociaż nie zawsze w przypadku PCOS występuje otyłość i insulinoopornośći, to jednak zaburzenia te występują bardzo często. Co więcej, jeśli stwierdza się otyłość, to praktycznie nie ma wielkich szans na to, że nie współistnieje z nią insulinooporność. Kluczowym celem jest więc zmniejszenie masy ciała i poprawa wrażliwości insulinowej.
Tak więc dieta w leczeniu PCOS powinna się charakteryzować następującymi cechami:
deficyt kaloryczny na poziomie około 15 - 30% całkowitej przemiany materii – jest to element niezbędny do wywołania redukcji tkanki tłuszczowej, przy czym im większy poziom zatłuszczenia tym deficyt może być również głębszy,
niski ładunek glikemiczny pokarmów – istnieją dowody w postaci badań naukowych, które pokazują, że opieranie posiłków na pokarmach niskoglikemicznych może nie tylko pomagać w poprawie wrażliwości insulinowej i redukcji masy ciała ale także wspomagać proces regulacji cyklu menstruacyjnego,
obniżenie spożycia węglowodanów – dieta niskowęglowodanowa może prowadzić do szybkiej poprawy w obrębie funkcjonowania gospodarki insulinowo-glukozowej i sprzyjać efektywnej utracie nadmiernej masy ciała, nie jest rutynowo polecana w przypadku PCOS, ale istnieje spora ilość badań wskazujących, że sprawdza się znakomicie, nie ma jednak zgodności co do tego, jaki jest optymalny pułap spożycia węglowodanów, w sporej części eksperymentów wprowadzono z powodzeniem dietę ketogenna, są jednak dowody, że również delikatne zmniejszenie udziału węglowodanów - do około 40% dziennej podaży energii - może być korzystne,
zwiększenie spożycia protein – istnieją pewne dowody wskazujące, że wyższy udział białka w diecie może być korzystny w odniesieniu do... wpływu na nastrój i samoocenę, co jest efektem bardzo ciekawym, wręcz zaskakującym,
wyższy udział kwasów jednonienasyconych – istnieją przesłanki by sądzić, iż dieta zasobna w kwasy jednonienasycone korzystnie wpływa na przebieg PCOS sprzyjając szybszej utracie nadmiernej masy ciała,
wyższy udział kwasów omega 3 – akurat w materii kwasów omega 3 prowadzone zostały randomizowane eksperymenty kliniczne, w których zaobserwowano, że większe ich spożycie może sprzyjać normalizacji poziomu androgenów we krwi,
ograniczenie podaży nabiału i skrobi – akurat te zalecenia nie mają mocnego wsparcia w literaturze, ale w jednym z badań zaobserwowano, że ograniczenie podaży skrobi i produktów mlecznych niosło za sobą korzyści w przypadku kobiet z PCOS, co można spróbować wytłumaczyć wysoką insulinogennością produktów mlecznych.
Ciekawa literatura
Warto nadmienić, iż bardzo ciekawe opracowanie dotyczące zaleceń żywieniowych w leczeniu PCOS stworzyła grupa australijskich naukowców pod kierownictwem dr Morana z University of Adelaide "Dietary composition in the treatment of polycystic ovary syndrome: a systematic review to inform evidence-based guidelines."
Opracowanie to znaleźć można po kliknięciu w ten link.
Dość interesujące w kontekście omawianego zagadnienia są dane zawarte w poniższych publikacjach:
W obiegowych opracowaniach dotyczących postępowania żywieniowego w przypadku leczenie PCOS często można się spotkać z zaleceniami żywieniowymi, które ponoć niosą za sobą rozmaite korzyści.
Należy mieć na uwadze, że większość powyższych zaleceń nie ma wsparcia w literaturze naukowej (poza naparami ziołowymi - herbata miętowa ma ciekawe właściwości, o tym w kolejnej części artykułu). Niemniej na rzecz niektórych świadczy prosta logika. Biorąc pod uwagę chociażby, iż w produktach ekologicznych rejestruje się mniejsze ilości niektórych zanieczyszczeń (np. tych wpływających na gospodarkę hormonalną), oparcie na nich diety jest rozwiązaniem zasadnym. Do innych tego typu zaleceń należy jednak podchodzić z powściągliwością.
Jak się odżywiać przy prawidłowej masie ciała i dobrej wrażliwości insulinowej?
Niekiedy zdarza się tak, że w przypadku PCOS nie występuje ani otyłość ani insulinooporność. W takich sytuacjach nie ma konieczności wprowadzania ujemnego bilansu kalorycznego i ograniczania udziału węglowodanów w diecie, warto jednak zwrócić uwagę na ładunek glikemiczny pokarmów, spożycie kwasów omega 3, podaż nabiału. Ważne też jest by dieta była pełnowartościowa.
Podsumowanie
Zarówno odpowiedni dobór leków jak i modyfikacja diety mają kluczowe znaczenie w leczeniu PCOS. Dzięki właściwemu połączeniu zabiegów żywieniowych i farmakologicznych można drastycznie poprawić jakość życia kobiet dotkniętych wspomnianą przypadłością. Należy jednak pamiętać, że w przypadku diety ważne jest też wzięcie pod uwagę indywidualnych możliwości realizacji formułowanych zaleceń. Kwestią ważną jest też zapewnienie wysokiej dostępności pełnego spektrum składników odżywczych. Oprócz postępowania farmakologicznego i żywieniowego istotne znacznie ma suplementacja - jej zatem poświęcona zostanie ostatnia część artykułu.
Treści prezentowane na naszej stronie mają charakter edukacyjny i informacyjny. Dokładamy wszelkich starań, aby były one merytorycznie poprawne. Pamiętaj jednak, że nie zastąpią one indywidualnej konsultacji ze specjalistą, która jest dostosowana do Twojej konkretnej sytuacji.
