Żelazo to minerał ważny dla zdrowia czerwonych krwinek. Występuje w hemoglobinie i mioglobinie. Do najważniejszych funkcji należy również udział w transporcie tlenu w naszym organizmie, wspieranie zdrowia tkanki łącznej i wspomaganie metabolizmu mięśni. Jego niedobór kojarzy nam się zwykle z niedokrwistością i osłabieniem organizmu. A kiedy się pojawia?
Główne przyczyny niedoborów żelaza
Zwykle pojawiają się u osób, które mają dietę ubogą w produkty pochodzenia zwierzęcego lub po prostu mocno ograniczające kalorie, co jest jednoznaczne, z tym że jest w niej wyraźnie mniej jakichkolwiek składników odżywczych. Nie jest to jedyna grupa. Niedobór żelaza może się pojawić także w przypadku niektórych schorzeń m.in. zmniejszona zdolność organizmu do wchłaniania żelaza tj. choroba zapalna jelit lub celiakia.
Kolejny powód to zwiększona utrata krwi i dotyczy to nie tylko jakiegoś urazu, ale także obfitych miesiączek czy choćby krwawienia z przewodu pokarmowego. Większe zapotrzebowanie na żelazo mogą też mieć kobiety w ciąży i karmiącego piersią — wówczas także dochodzi do niedoborów, jeśli poziom minerału nie jest na bieżąco weryfikowany i odpowiednio uzupełniany dietą lub w razie potrzeby żelazem w formie suplementu.
Najważniejsze jest wczesne zauważenie objawów niedoboru żelaza, ponieważ tylko wtedy możemy zapobiec powikłaniom, takim jak problemy z sercem, problemy pojawiające się w trakcie ciąży, a także opóźnienia rozwojowe u dzieci.
Jakie są najczęstsze objawy niedoborów żelaza?
Czujesz się zmęczony
Zmęczenie jest jednym z najczęstszych objawów niedoboru żelaza. Możesz czuć się słaby i zmęczony bez wyraźnego powodu, nawet jeśli dużo śpisz. Dzieje się tak, ponieważ gdy brakuje Ci żelaza, nie ma wystarczającej ilości hemoglobiny, aby transportować tlen do wszystkich tkanek, a to powoduje zmęczenie. Niedobór żelaza jest również powiązany z zaburzeniami snu, takimi jak bezsenność i zespół niespokojnych nóg, które mogą zakłócać sen i nasilać uczucie braku energii. Oczywiście samo uczucie zmęczenia nie musi oznaczać niedoboru żelaza, ale nie da się ukryć, że występuje ono prawie zawsze w takich sytuacjach.
Twoje dłonie i stopy są zawsze zimne
Brak żelaza może czasami powodować zimne palce u rąk i nóg (a nawet ogólne uczucie chłodu), nawet gdy otoczenie jest dość ciepłe. Podobnie jak zmęczenie, objaw ten jest związany z rolą hemoglobiny w organizmie. Bez wystarczającej jej ilości krążenie krwi spada, a odpowiednia ilość tlenu nie dociera do kończyn.
Twoja skóra jest niezwykle blada
Nietypowa bladość jest kolejnym objawem zmniejszonego krążenia krwi, co może wystąpić, gdy Twój organizm nie produkuje wystarczającej ilości czerwonych krwinek z powodu niedoboru żelaza. U osób z jaśniejszą karnacją może być widoczna na całej twarzy, a w przypadku ciemniejszej skóry łatwiej ją wykryć w okolicach ust i wyściółce oczu.
Często odczuwasz zawroty głowy lub oszołomienie
Innym powszechnym objawem niedoboru żelaza są zawroty głowy lub oszołomienie. Dzieje się tak, ponieważ konsekwencją braku żelaza jest także zbyt mała ilość czerwonych krwinek, których rolą jest transport tlenu do mózgu i innych narządów. Warto wiedzieć, że zawroty i oszołomienie nie są typowym objawem braku żelaza. Mogą być powiązane z wieloma innymi stanami w zależności od problemów towarzyszących i poziomu nasilenia.
Często odczuwasz bóle głowy
Gdy mózg nie otrzymuje wystarczającej ilości tlenu, wówczas mogą się pojawiać bóle głowy. Niedobór żelaza może również powodować obrzęk naczyń krwionośnych, co z kolei czasami prowadzi do wyższego ciśnienia (a w dalszej kolejności do bólu głowy).
Niedawne badanie wykazało silny związek między niedokrwistością spowodowaną niedoborem żelaza a przewlekłymi, codziennymi bólami głowy. Migreny były również powszechne wśród uczestników badania z niedoborem żelaza. Jeśli zatem jesteś migrenowcem i nie znasz przyczyny ataków, warto sprawdzić swój poziom żelaza we krwi.
Twoje włosy i paznokcie są słabe lub łamliwe
Łamliwe paznokcie mogą być kolejnym wskaźnikiem zbyt małej ilości żelaza. Jeśli niedobór postępuje, możesz również rozwinąć koilonychię, stan, w którym Twoje paznokcie wyginają się do wewnątrz i mają wypukłe grzbiety, podobne do łyżek. Koilonychia dotyczy około 5% osób z niedoborem żelaza. Może wystąpić z powodu nieprawidłowości w przepływie krwi do paznokci i nacisku mechanicznego, który sprawia, że zewnętrzne części paznokci rosną do góry.
Niedobór żelaza może również prowadzić do przerzedzania się i wypadania włosów z powodu braku odżywiania i przepływu krwi, których Twoje włosy potrzebują do wzrostu. Badania pokazują, że niedobór żelaza jest częstą przyczyną wypadania włosów.
Jak sprawdzić niedobór żelaza
Jeśli zauważysz którykolwiek z powyższych objawów niedoboru żelaza, rozważ konsultację z lekarzem. Powinieneś również z nim porozmawiać, jeśli zauważysz krew lub czarny smolisty wygląd w stolcu.
Twój lekarz może sprawdzić niedobór żelaza za pomocą badań krwi, w tym morfologii krwi (CBC) i liczby retikulocytów. Te testy sprawdzają czerwone krwinki, płytki krwi, hemoglobinę i inne, co może pomóc w zdiagnozowaniu anemii. Możesz również dostać skierowanie na badanie poziomu żelaza i ferrytyny.
Jak uzyskać więcej żelaza wraz z dietą?
Aby zapobiec lub radzić sobie z niedoborem żelaza, zacznij od spożywania produktów, które są jego źródłem np. fasolę, suszone owoce, jaja, chude czerwone mięso, łososia, wzbogacone żelazem zboża, groch, tofu i ciemnozielone warzywa liściaste. Łączenie tych produktów ze źródłami witaminy C (np. pomarańczami, pomidorami, truskawkami) pomaga organizmowi wchłonąć więcej żelaza, szczególnie tych ze źródeł roślinnych.
A jeśli masz niedobór żelaza zdiagnozowany w badaniach laboratoryjnych, wówczas lekarz prawdopodobnie przepisze Ci preparat do jego uzupełnienia, co oczywiście nie zwalnia także z dbania o dietę. Pamiętaj, że przywrócenie poziomu żelaza nie nastąpi tydzień. Potrzebujesz na to od trzech do sześciu miesięcy.
Warto też się przygotować na niektóre uciążliwości wynikające z zażywania preparatów z żelazem. Niektórzy mogą się skarżyć na nudności, biegunkę lub zaparcia. Możesz także zaobserwować ciemniejszą barwę kału. W razie wątpliwości zawsze możesz się skonsultować z lekarzem w sprawie doboru dawki, preparatu czy ewentualnego łączenia go z jedzeniem.
Podsumowanie
Niedobór żelaza może powodować objawy takie jak zmęczenie, zimne dłonie i stopy, zawroty i bóle głowy. Jeśli występują u Ciebie takie objawy, rozważ rozmowę z lekarzem. Może on wykonać badanie krwi w celu postawienia diagnozy i zalecić plan leczenia.
Aby zapobiegać lub leczyć niedobór żelaza nie pomijaj produktów bogatych w żelazo, takich jak chude mięso, ciemnozielone warzywa liściaste, fasola i wzbogacone zboża.
