Charakterystycznym elementem diety śródziemnomorskiej jest wysoki udział produktów pochodzenia roślinnego, umiarkowany - przetworów mlecznych, ryb, drobiu i jaj, a niski – czerwonego mięsa. Głównym źródłem tłuszczu jest oliwa z oliwek zasobna w jednonienasycone kwasy tłuszczowe oraz bioaktywne polifenole. Za istotny dla prozdrowotnych walorów tej diety uznaje się także zwyczaj picia wina, stanowiącego naturalne źródło rezweratrolu i innych związków fenolowych. W przeciwieństwie do diety zachodniej ten sposób odżywiania zapewnia wyższe spożycie witamin, składników mineralnych, błonnika, kwasów tłuszczowych omega 3 i kwasów jednonienasyconych i rozmaitych antyoksydantów.
W badaniach przeprowadzonych w krajach europejskich zauważono, że ochotnicy przestrzegający zasad diety śródziemnomorskiej nie tylko, że mają niższe ryzyko wystąpienia u nich chorób układu krążenia, to dodatkowo są mniej narażeni na wystąpienie nadwagi i otyłości, zwłaszcza – brzusznej. Zależność ta była szczególnie wyraźna w przypadku mężczyzn zamieszkujących kraje północnej części kontynentu. Dieta śródziemnomorska okazała się także skuteczna w poprawie parametrów metabolicznych takich jak wrażliwość insulinowa, która skorelowana jest nie tylko ze skłonnością organizmu do gromadzenia tkanki tłuszczowej, ale także ryzykiem wystąpienia chorób takich jak cukrzyca.
Podkreślić należy, że wyżej opisane korzystne efekty występowały pomimo braku wprowadzenia restrykcji kalorycznych, co oznacza, że potencjał prozdrowotny i odchudzający diety śródziemnomorskiej widoczny jest nawet w przypadku najadania się do syta! Warto więc chociaż w pewnym stopniu starać się zaadaptować podstawowe zasady tego interesującego modelu żywieniowego i zwiększyć spożycie warzyw i owoców, przestawić się na nisko przetworzoną żywność, wyroby z białej mąki zastąpić produktami pełnoziarnistymi, wędliny zastąpić świeżymi rybami, chudym mięsem i dobrym jakościowo nabiałem, a jako głównego tłuszczu używać oliwy z oliwek, no i też zamiast alkoholowych napojów wysokoprocentowych wprowadzić zwyczaj popijania niewielkich ilości czerwonego wina.
