Nie ulega wątpliwości, że stosowanie popularnych diet odchudzających, mających postać uniwersalnych jadłospisów, pojawiających się w kolorowej prasie i rekomendowanych otwarcie „wszystkim, którzy chcą szybko pozbyć się nadwagi” to droga donikąd. Sposób odżywiania musi być bowiem zindywidualizowany i brać pod uwagę unikalne właściwości każdej jednostki. Warto się jednak zastanowić co termin „indywidualny” w praktyce oznacza, gdyż pojęcie to nie przez wszystkich definiowane jest tak samo, co może prowadzić do nieporozumień, a niekiedy wręcz – do rozczarowania.
Z praktyki dietetyka
Pracując w serwisie potreningu.pl/plany jako dietetyk często spotykam się, z najrozmaitszymi wyobrażeniami na temat tego jak winna w praktyce wyglądać zindywidualizowana dieta. Tak jak niektórzy klienci są pozytywnie zaskoczeni tym, jak wiele parametrów zaproponowanego menu można zmodyfikować pod kątem ich osobniczych potrzeb i nawet – kulinarnych preferencji, tak inni czują się zawiedzeni, że „indywidualizacja” nie obejmuje możliwości spożywania ich ulubionych potraw w postaci kiełbasy śląskiej na śniadanie, schabowego w panierce na obiad czy kilku butelek piwa po kolacji.
Czy faktycznie dieta, która nie zezwala na regularne zajadanie się ulubionymi produktami niskiej jakości nie spełnia definicji diety indywidualnej?
Oczywiście spełnia, a przynajmniej może spełniać nawet za cenę pewnego kompromisu (np. zezwolenia na okazjonalny posiłek spoza planu). Nigdy natomiast nie powinna być ona „zindywidualizowana” za wszelką cenę, do pułapu beztroskich fanaberii klienta, gdyż łatwo może przerodzić się we własną karykaturę i po prostu – zaszkodzić. Wypracowanie porozumienia poprzez wyjaśnienie podstawowych zasad, na których opiera się plan i skuteczne przekonanie osoby zainteresowanej zmianą sposobu myślenia w dużej mierze jednak zależy od dietetyka. Oczywiście są przypadki, w których należy dać za wygraną (np.: „mówiłem już Panu że jadam tylko chleb z dżemem i parówki – żądam by ułożył mi Pan z tego dobrze zbilansowaną, odchudzającą dietę”), i uważam, że można je traktować jako element folkloru, ale częstotliwość ich występowania winna stanowić absolutny margines.
Indywidualizacja w praktyce
Indywidualizacja diety może mieć różny charakter i trudno obiektywnie stwierdzić, jak daleko musi być ona posunięta i wymienić wszystkie elementy, które winna obejmować. Z pewnością istotne znaczenie ma dopasowanie diety pod względem:
celu – to czy będzie to dieta odchudzająca, czy np. wspomagająca rozwój masy mięśniowej uzależnione winno być od wizji klienta, dietetyk winien jednak czuwać czy oczekiwania nie są nierealne, a ustalone cele – niezdrowe (zdarza się, że odchudzać się chcą osoby mające niedowagę),
dziennego spożycia energii – ustalenie optymalnego pułapu kalorycznego uwzględniającego racjonalny deficyt lub nadwyżkę kaloryczną; ustalone na podstawie danych dotyczących parametrów antropometrycznych, aktywności dziennej i celu,
proporcji makroskładników – czyli dokładnie spożycia białka, węglowodanów i tłuszczu – tutaj wiele zależy od koncepcji dietetyka dotyczącej tego jak winna wyglądać skuteczna i bezpieczna dieta,
doboru jakościowego produktów – aspekt ten obejmuje m.in. gęstość odżywczą produktów – podstawę diety winny stanowić pokarmy możliwie mocno wysycone nieenergetycznymi składnikami odżywczymi i zarazem ubogie w substancje potencjalnie szkodliwe),
możliwości czasowych klienta – nie wszyscy mają czas na to by jeść sześć razy dziennie i spędzać pół dnia w kuchni na przygotowaniu posiłków, z drugiej strony oczekiwania niektórych osób, iż uda się ułożyć zdrową i pełnowartościową dietę dysponując jedynie kwadransem w ciągu doby na kulinaria może okazać się czynnikiem zaporowym…,
możliwości finansowych klienta – nie każdy chce przeznaczać 1000zł miesięcznie na jedzenie, więc częstotliwość pojawiania się w menu produktów takich jak łosoś, wołowina, komosa ryżowa i im podobnych winna być uzależniona od entuzjazmu klienta,
preferencji kulinarnych klienta – przykładowo, w serwisie PoTreningu.pl, w toku trwania współpracy możliwe jest zgłaszanie i blokowanie nielubianych składników i potraw, ale kwestia ta może być też rozwiązywana już na etapie wywiadu.
Indywidualizacja diety winna także uwzględniać kwestię bieżącego modyfikowania jej założeń na podstawie tempa postępów. Należy pamiętać, że niekiedy trudno jest dobrać optymalny pułap kaloryczny i rozkład makroskładników jedynie na podstawie wywiadu. W praktyce potrzebna jest weryfikacja i w razie potrzeby – aktualizacja założeń planu.
Indywidualizacja wysokiego ryzyka
Najwięcej kontrowersji wiąże się z dopasowywaniem składu jakościowego posiłków do preferencji klienta. Niektóre osoby życzą sobie bowiem udogodnień, których wprowadzenie może nie tylko skomplikować proces pracy nad sylwetką, ale wręcz – wpłynąć negatywnie na stan odżywienia organizmu i zdrowie. Osoby oddające się w pod opiekę dietetyka musza mieć świadomość, że nie jest to specjalista od spełniania życzeń i że jeśli celem jest poprawa kompozycji sylwetki to konieczne jest wprowadzenie mniejszych lub większych ustępstw i wyrzeczeń ze strony klienta.
Podsumowanie
Dieta, czy to odchudzająca, czy ukierunkowana na budowę muskulatury czy też – każda inna, winna brać pod uwagę indywidualne właściwości danej osoby i być do nich dopasowana. W innym wypadku będzie bądź to nieskuteczna, bądź po prostu uciążliwa lub wręcz – szkodliwa. Indywidualizacja diety nie zakłada jednak dopasowywania ich ściśle pod wizje i oczekiwania klienta, a jedynie stara się, na tyle na ile dietetyk uzna to za wskazane, bezpieczne i możliwe – wychodzić im naprzeciw.
Treści prezentowane na naszej stronie mają charakter edukacyjny i informacyjny. Dokładamy wszelkich starań, aby były one merytorycznie poprawne. Pamiętaj jednak, że nie zastąpią one indywidualnej konsultacji ze specjalistą, która jest dostosowana do Twojej konkretnej sytuacji.
