Amfetamina należy do jednych z najczęściej stosowanych substancji farmakologicznych na świecie. Mimo zakazów i regulacji prawnych Stany Zjednoczone przeżywają kryzys związany ze stosowaniem amfetaminy i podobnych do niej substancji (np. metamfetaminy). Według badań około 3 mln Amerykanów stosowało w celach pozamedycznych amfetaminę i podobne do niej stymulanty. Amfetamina była powszechnie nadużywana w czasie II wojny światowej, a także w wielu krajach jako element tajnego programu dopingowego (np. w NRD).
Amfetamina w terapii ADHD
Drugim skandalem jest faszerowanie dzieci i nastolatków narkotykami. Puszka Pandory została otwarta w latach 30. XX wieku, gdy Bradley doniósł o możliwości wykorzystania stymulantów do leczenia nadpobudliwości. Nagle zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) diagnozuje się u prawie każdego nastolatka.
W USA, jako leki na ADHD, stosuje się Adderall zawierający amfetaminę i dekstroamfetaminę oraz ritalin zawierający metylfenidat. Są to substancje sklasyfikowane jako posiadające duży potencjał uzależniający i można mieć za ich posiadanie nieliche problemy.
„Wujek Sam” znalazł rozwiązanie – nagle, poprzez dotknięcie magicznej różdżki zysków, zakazane, wyklęte narkotyki zmieniają się w „bezpieczne i przyjazne leki”. 66% dzieci w wieku od 4 do 17 lat ze zdiagnozowanym ADHD (zespołem nadpobudliwości psychoruchowej; ang. attention deficit hyperactivity disorder) dostało narkotyki („lek na ADHD”).
Należy dodać, że W USA w 2003 r. zdiagnozowano 4,4 mln dzieci z ADHD, a w 2007 r. już o milion więcej tj. 5,4 mln, w 2011 r. 6,4 mln, a w 2016 r. 6,1 mln. 100 tabletek Adderallu po 5 mg kosztuje nawet 4000 zł (~944$). W miesięcznej terapii potrzeba kilku miligramów dziennie. Przyjmijmy, że koszt w przeliczeniu na złotówki wynosi 1200 zł miesięcznie. W skali 6 milionów osób mówimy o kwocie 7,2 miliarda złotych. Koszty produkcji amfetaminy są znikome, dlatego nikt nie zrezygnuje z tego rodzaju żyły złota. Przy tym należy dodać, iż dawka Adderallu może rosnąć, bo człowiek jest w stanie bardzo szybko uodpornić się na działanie amfetaminy.
Objawy ADHD są normalne i typowe dla wieku dorastania, np. nadmierna ruchliwość, nadmierna impulsywność, znaczne problemy z koncentracją uwagi, które uniemożliwiają skupienie się na jednej czynności. Brawo, podawajmy takim dzieciakom amfetaminę, to świetne rozwiązanie.
Amfetamina jako środek dopingujący
W 2012 r. zidentyfikowano 697 naruszeń przepisów antydopingowych związanych ze stosowaniem stymulantów, w tym amfetamina stanowiła 8,3% (58 przypadków), kokaina 59 przypadków, a DMAA (methylhexaneamine, dimethylpentylamine, geranium) 320 przypadków.
DMAA było szeroko wykorzystywanym składnikiem suplementów. Światowa Agencja Antydopingowa (WADA) w 2009 r. włączyła DMAA do listy zabronionej w 2010 r. Dlatego w ciągu kilku lat większość wpadek była związana z nieświadomym używaniem zakazanego środka, który, szczerze mówiąc, wcale nie daje przewagi sportowej ani nie powinien być nawet ujęty na tej liście, podobnie jak Meldonium czy beta-blokery.
Ogólnie w 2012 r. środki anaboliczne (np. sterydy z tej grupy) stanowiły ponad 50% naruszeń przepisów antydopingowych (2279 z 4500), a stymulanty stanowiły 15,5% i znajdowały się na drugim miejscu, kannabinoidy 9% i miejsce trzecie (jest to absurdalna polityka, bo konopie indyjskie i jej odpowiedniki również wywierają znikomy wpływ na wyniki sportowe — raczej negatywny, niż pozytywny).
Amfetamina w wojsku
Amfetamina jest na wyposażeniu sił zbrojnych USA, a w 2002 r. miał miejsce znany incydent, w którym odegrała ważną rolę. 17 kwietnia 2002 r. para F-16 leciała niedaleko Kandaharu, funkcjonując jako bezpośrednie wsparcie powietrzne (CAS) siłom koalicji walczącym w ramach operacji „Enduring Freedom”. Piloci o kryptonimach Coffee 51 i Coffee 52 byli w akcji od 6 godzin, gdy nagle zauważyli rzekomy ostrzał z ziemi. Coffee 52 zapytał o zgodę operatora AWACS (samolot wchodzący w skład systemu dalekiego ostrzegania i monitorowania), czy może odpowiedzieć talibom z działka Vulcan (20 mm). Po serii rozmów, po 2 minutach i 20 sekundach, Coffee 52 odpalił kierowaną laserowo 226 kg bombę. Zabiła ona 4 Kanadyjczyków, a 8 zraniła.
Okazało się, iż 2 godziny przed zdarzeniem pilot o kryptonimie Coffee 52 przyjął 10 mg dekstroamfetaminy. Wybuchł niemały skandal. Oczywiście wg obrony piloci byli pod wpływem narkotyku i dlatego mieli ograniczoną zdolność oceny sytuacji (zachwiany osąd).
Według definicji jest to: „Stan chorobowy, który powoduje, że dana osoba nie jest w stanie podejmować właściwych decyzji z powodu choroby (czynnika medycznego), czynników środowiskowych, diety lub narkotyków, w tym alkoholu”.
Amfetamina i zaburzenia pamięci
Wiadomo, że ciągłe nadużywanie amfetaminy (AMPH) powoduje zmiany w strukturze neuronalnej i zachowaniach poznawczych związanych z układem nagrody.
Po co nam hipokamp?
Hipokamp (część mózgu) jest odpowiedzialny za bardzo szybkie lub nawet natychmiastowe kodowanie zdarzeń i tworzenie reprezentacji epizodycznych. Jest miejscem tworzenia map przestrzennych (map poznawczych) aktualizowanych ciągle pod wpływem uczenia się (epizodycznego). Naukowcy chcieli zbadać wpływ amfetaminy na hipokamp.
Co odkryli naukowcy?
Podawanie amfetaminy powoduje upośledzenie pamięci krótko- i długoterminowej oraz zmniejszenie gęstości neuronalnej (spadek liczby komórek mózgowych) w obszarze CA1 hipokampa.
Według naukowców amfetamina powoduje wzrost napięcia dopaminergicznego, stres oksydacyjny, śmierć neuronów i zmiany morfologiczne w hipokampie, które wpływają na funkcjonowanie, zdolności poznawcze, takie jak pamięć krótko- i długotrwała.
W ramach zakończenia dodam, iż amfetamina i podobne do niej substancje są powszechnie nadużywane w odchudzaniu, co przynosi pewne efekty, ale jest obarczone gigantycznym efektem jojo i skutkami ubocznymi.
Amfetamina może wywołać:
- uzależnienie,
- zespół odstawienia,
- bezsenność,
- uszkodzenia szkliwa zębów (siarczan amfetaminy może zamieniać obecny w szkliwie zębów fosforan wapnia w siarczan wapnia, który jest lepiej rozpuszczalny w wodzie – powstałych w ten sposób mikroubytków nie zauważa większość dentystów),
- jadłowstręt,
- tachykardię (przyspieszoną akcję serca),
- ból w klatce piersiowej,
- nadciśnienie tętnicze,
- zapaść sercowo-naczyniową, zawał serca,
- skurcz naczyń, udar mózgu,
- niepokój, pobudzenie, drgawki, hipertermię, euforię, bezsenność,
- rozszerzenie źrenic, pocenie się, nudności, drżenie, tachypnoe (nadmiernie przyspieszony oddech).
Ponadto poprzez różne mechanizmy uszkadza mózg, więc jej stosowanie zwyczajnie się nie opłaca.
