Badanie ogólne moczu – interpretacja wyników

Zanim odbierzesz wyniki

Badanie ogólne moczu może dostarczyć wielu informacji zarówno na temat funkcjonowania nerek, jak i pracy wielu innych układów i narządów. Nieprawidłowości w obrębie wyników analiz moczu mogą świadczyć o chorobie, a przynajmniej o zaburzeniu homeostazy organizmu. Niemniej jednak nie należy od razu popadać w depresję i panikować, jeśli w otrzymanym wydruku niektóre wartości wykraczać będą poza podane normy (przy każdym wyniki jest podany zakres referencyjny, co bardzo ułatwia interpretację). Nieraz bowiem przyczyna jest błaha. Przykładowo: nieprawidłowy ciężar właściwy moczu może wynikać ze zbyt dużego spożycia płynów w porze poprzedzającej badanie lub też z odwodnienia. Jeszcze więcej zamieszania może wyrządzić ciężki trening siłowy wykonany w ciągu kilkunastu godzin przed badaniem.

Dlatego też przed jego wykonaniem należy uważnie zapoznać się z zaleceniami zawartymi w poprzednim artykule, do którego link zamieszczam poniżej:

• Badanie ogólne moczu – to warto wiedzieć

Podstawowe parametry moczu w ramach badania ogólnego oraz przyczyny nieprawidłowości

Odczyn (tzw. pH)

Mocz powinien mieć odczyn kwaśny. Zasadowy odczyn moczu występuje niekiedy w przewlekłych zakażeniach bakteryjnych układu moczowego wywołanych, może być też wywołany przez uwarunkowania genetyczne (nieprawidłowości anatomiczne w obrębie dróg moczowych).

Barwa

Mocz winien być klarowny, barwy żółtej lub słomkowożółtej. Inny kolor świadczyć może o obecności składników, których w nim być nie powinno. Jeśli mocz jest ciemny, brunatny lub czerwony, wskazuje to często na obecność erytrocytów, hemoglobiny, mioglobiny, albo też — uwaga — barwników roślinnych, ryboflawiny czy metabolitów niektórych leków. Jeśli mocz jest mętny, to prawdopodobnie są w nim bądź to ciałka odpornościowe, bądź też fosforany.

Ciężar właściwy (zwany także gęstością względną)

Warto wiedzieć, że wartości referencyjne podane na wyniku badania dotyczą moczu pobranego rano po całonocnej przerwie w przyjmowaniu płynów. Jeśli przed mikcją spożyte zostały jakieś napoje, ciężar właściwy moczu może być niższy, co nie jest powodem do niepokoju.

Istnieją też inne przyczyny nieprawidłowego wyniku, a należą do nich m.in.:

• niewydolność nerek,
• odwodnienie,
• obecność substancji takich jak glukoza.

Warto więc zasięgnąć opinii lekarza, jeśli pobranie próbki do badania zostało przeprowadzone w sposób prawidłowy. Jeśli natomiast są podejrzenia, iż tak nie było, próbę należy powtórzyć.

Glukoza

Glukoza nie powinna być obecna w moczu osoby zdrowej, jeśli się w nim znajduje, to wskazuje to na problem z gospodarką insulinowo-glukozową, być może w zaawansowanym stadium (cukrzyca). Niekiedy też za obecność glukozy w moczu odpowiadają uszkodzenia nerek. W przypadku kobiet może to być również oznaka... ciąży! W jej przebiegu pojawia się cukromocz również, wtedy gdy nie występuje cukrzyca ciążowa.

Białko

Jeśli organizm ludzki (a zwłaszcza nerki) funkcjonuje prawidłowo, to białko w moczu nie występuje. Jego obecność jest więc powodem do niepokoju, gdyż może wskazywać m.in. na:

• choroby nerek – takie jak kłębuszkowe zapalenie nerek, cukrzycowa choroba nerek, śródmiąższowe zapalenie nerek, neuropatia toczniowa, nefropatia nadciśnieniowa, stan przedrzucawkowy i rzucawka,
• choroby dróg moczowych – takie jak zapalenie pęcherza moczowego lub też zapalenie gruczołu krokowego),
• uszkodzenie nerek – będące skutkiem przyjmowania leków (w tym sterydów anabolicznych),
• schorzenia układu krążenia – zazwyczaj te poważniejsze, jak niewydolność mięśnia sercowego, zaawansowane nadciśnienie tętnicze, czy zakrzepica żyły nerkowej,
• schorzenia morfologiczne,
• niektóre choroby nowotworowe.

W przypadku obecności białka w moczu warto się zastanowić, czy w dniu poprzedzającym badanie nie został wykonany ciężki wysiłek fizyczny. Jeśli tak było, to wynik jest po prostu zafałszowany i należy go powtórzyć minimum dobę po aktywności fizycznej. Inną przyczyną nieprawidłowości może być gorączka wywołana infekcją albo też przyjmowanie niektórych środków dopingujących.

Ciała ketonowe

Podobnie jak glukoza i białko, ciała ketonowe raczej nie występują w moczu osoby zdrowej. Mogą natomiast pojawić się w nim w przebiegu cukrzycy. Inną przyczyną ketonurii jest... głodówka trwająca minimum kilkanaście godzin, bardzo niskokaloryczna dieta lub dieta wysokotłuszczowa i niskowęglowodanowa zarazem (ketogenna). Do wzrostu poziomu ciał ketonowych przyczyniać się mogą także niektóre pokarmy jak olej kokosowy i aminokwas leucyna (którą niekiedy suplementuje się w sporcie), niemniej samodzielnie nie doprowadzają one do ketonurii, ale mogą nasilić efekt głodówki lub ketogennej diety.

Leukocyty

Zależnie od metody pomiaru leukocyty albo w ogóle nie występują w moczu osoby zdrowej, albo też ich maksymalna ilość wynosi nie więcej niż 4 - 5 w polu widzenia.

Jeśli jest inaczej, to może to wskazywać na:

• zapalenie pęcherza moczowego,
• zapalenie nerek (o różnej etilogii),
• zapalenie gruczołu krokowego (u mężczyzn).

Niekiedy obecność leukocytów wynika z nieprawidłowego pobrania próbki moczu (dotyczy to jednak raczej kobiet niż mężczyzn).

Wałeczki. Nie występują w prawidłowym moczu lub stwierdza się tylko pojedyncze wałeczki szkliste. Wałeczki mają kształt cylindryczny i tworzą się w cewkach nerkowych, dlatego stwierdzenie wałeczków innych niż szkliste zwykle wskazuje na chorobę nerek. Wałeczki mogą się pojawić z powodu gorączki lub po ciężkim wysiłku fizycznym u osoby bez choroby nerek.

Wałeczki

Wałeczkami nazywa się różnokształtne twory powstające w obrębie cewek nerkowych w efekcie wytrącania białek. Ich kształt uzależniony jest od dokładnego miejsca, w którym powstały i obecnych w nich elementów.

Istnieją różne typy wałeczków, niektóre z nich mogą wskazywać na chorobę:

• wałeczki leukocytowe – prawdopodobnie wskazują na śródmiąższowe zapalenie nerek,
• wałeczki erytrocytowe – sugerować mogą kłębuszkowe zapalenie nerek,
• wałeczki nabłonkowe – wskazują na uszkodzenie cewek,
• wałeczki woskowe – ich obecność to sygnał alarmowy sugerujący poważne uszkodzenie nerek,
• wałeczki tłuszczowe – występują często w zespole nerczycowym.

Obecność wałeczków w moczu nie koniecznie oznacza chorobę. Warto wiedzieć, że czynnikiem zwiększającym ich ilość jest m.in. ciężki wysiłek fizyczny (wtedy w próbce pojawiają się wałeczki szkliste).

Erytrocyty

Zależnie od metody analizy nie występują w ogóle lub ich ilość jest minimalna (nie więcej niż 3 w polu widzenia) w moczu osoby zdrowej. Jeśli występują w moczu, to wskazują na istotne prawdopodobieństwo choroby nerek i dróg moczowych. Może to być po prostu kamica nerkowa lub zapalenie pęcherza moczowego, która występują dość często i raczej niestanowi poważnego zagrożenia, a może to być poważniejsza choroba, np. nowotwór nerki lub nowotwór dróg rodnych (u kobiet). Jakkolwiek by nie było — warto skonsultować się z lekarzem.

Osoby aktywne, a zwłaszcza sportowcy powinni wiedzieć, że czynnikiem przyczyniającym się do wystąpienia krwiomoczu może być ciężki trening lub start w zawodach. Niekiedy za obecność erytrocytów w moczu odpowiada także wysoka gorączka będąca wynikiem infekcji.

Kryształy

Kryształy występują nierzadko nawet u osób całkowicie zdrowych. Zbudowane są najczęściej z fosforanów lub moczanów. U osób z rozpoznaną kamicą moczową za ich pomocą ocenia się na rodzaj substratów z jakich zbudowane są nerkowe złogi.

Barwniki żółciowe (bilirubina)

W moczu osoby zdrowej bilirubina nie występuje. Jej obecność może wskazywać na chorobę wątroby i dróg żółciowych.