Czym są suplementy diety?
Chociaż suplementy diety nazywane są przez niektórych „chemią” i traktowane niemalże jak rodzaj farmaceutyków dostępnych bez recepty, to w rzeczywistości sytuacja wygląda inaczej. Zgodnie z przyjętą definicją suplementem nazywamy „środek spożywczy, którego celem jest uzupełnienie normalnej diety, będący skoncentrowanym źródłem witamin lub składników mineralnych lub innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub inny fizjologiczny (…), w formie umożliwiającej dawkowanie (…), z wyłączeniem produktów posiadających właściwości produktu leczniczego”. Definicja jasno mówi nam, że suplementy uzupełniają dietę w niezbędne składniki pokarmowe lub też dostarczają związków, które wywołują inny, pożądany przez nas efekt (może to być np. przyspieszenie spalania tkanki tłuszczowej lub poprawa wydolności), z zastrzeżeniem że nie są to środki o działaniu leczniczym.
Przykładem suplementu diety może być preparat witaminowo-mineralny, spalacz tłuszczu albo kreatyna. Stosowanie suplementów diety w zalecanych dawkach nie powinno nieść za sobą ryzyka wystąpienia skutków ubocznych, a środki tego typu uznać należy za bezpieczne. Pomijam tutaj oczywiście preparaty niewiadomego pochodzenia sprzedawane niekiedy na serwisach aukcyjnych…
Różnica pomiędzy odżywką a suplementem
Termin „odżywki" i termin „suplementy” używane są często zamiennie. Nie ma w tym niczego złego i nie prowadzi to do nieporozumień, ale warto wiedzieć, że de facto to pojęcie „odżywka” w zasadzie odnosi się do odrębnej kategorii produktów zwanej „środkiem specjalnego przeznaczenia żywieniowego” (w skrócie ŚSPŻ). Zgodnie z obwiązującą definicją ŚSPŻ nazywamy „środek spożywczy, który ze względu na specjalny skład lub sposób przygotowania wyraźnie różni się od środków spożywczych powszechnie spożywanych.
Dalej czytamy też, iż produkt tego typu „zgodnie z informacją zamieszczoną na opakowaniu jest wprowadzany do obrotu z przeznaczeniem do zaspokajania szczególnych potrzeb żywieniowych:
- osób, których procesy trawienia i metabolizmu są zachwiane lub osób, które ze względu na specjalny stan fizjologiczny mogą odnieść szczególne korzyści z kontrolowanego spożycia określonych substancji zawartych w żywności – taki środek spożywczy może być określany jako „dietetyczny”,
- zdrowych niemowląt i małych dzieci w wieku od roku do 3 lat”
SSPŻ ze względu na swoje przeznaczenie obejmują:
- preparaty do żywienia początkowego niemowląt oraz preparaty do dalszego żywienia niemowląt
- środki spożywcze stosowane w dietach o ograniczonej zawartości energii w celu redukcji masy ciała;
- środki spożywcze zaspokajające zapotrzebowanie organizmu przy intensywnym wysiłku fizycznym, zwłaszcza sportowców;
- środki spożywcze dla osób z zaburzeniami metabolizmu węglowodanów
- środki spożywcze niskosodowe, w tym sole dietetyczne o niskiej zawartości sodu
- środki spożywcze bezglutenowe.
Tak wiec ŚSPŻ będzie np. odżywka zwierająca koncentrat białka serwatkowego. Chociaż zawiera ona komponenty pochodzenia naturalnego, to jak łatwo zauważyć wyraźnie różni się ona od środków powszechnie spożywany przetworów mlecznych. Docelową grupą przeznaczenia odżywki białkowej są osoby aktywne fizycznie, głównie trenujące siłowo.
Nie zastępują diety, a są jej uzupełnieniem
Chociaż odżywki i suplementy często przedstawiane są jako środki bez których rozwój i utrzymanie szczytowej kondycji fizycznej i psychicznej są w zasadzie niemożliwe, to rzeczywistość wygląda jednak trochę inaczej. Nie ulega wątpliwości, że preparaty tego typu mogą stanowić wartościowe uzupełnienie codziennej diety w niezbędne składniki odżywcze i inne związki, których dodatkowa podaż nieść może jakieś określone z punktu widzenia zdrowia, pracy na sylwetką i poprawy ogólnie pojtęj formy sportowej korzyści. Nie jest jednak prawdą, że ich stosowanie w dzisiejszych czasach jest koniecznością. Warto sobie zapamiętać, że odżywki i suplementy nie są w stanie zastąpić dobrze zbilansowanej diety, ale mogą pomóc uzupełnić w niej pewne braki.
Powinny być dobierane indywidualnie, adekwatnie do potrzeb i celów danej jednostki
Nie ulega wątpliwości, że odżywki i suplementy winny być dobierane indywidualnie do potrzeb konkretnej jednostki. Mówiąc wprost: to że dany preparat klasyfikowany jest jako „odżywka na masę”, nie oznacza że stanowi optymalne rozwiązanie w przypadku każdej osoby, której zależy na rozwoju muskulatury. Przykładem mogą być preparaty węglowodanowo-białkowe, czyli tzw. „gainery”. O ile osoby szczupłe, z szybkim metabolizmem i brakiem tendencji do gromadzenia tłuszczu z ich zastosowania odniosą wiele korzyści, o tyle jednostki ze skłonnościami do tycia, mniej szczupłe z natury po zastosowaniu takich odżywek mogą doświadczyć efektów niepożądanych takich jak przyrost tkanki tłuszczowej. Warto więc zwrócić uwagę na składy i właściwości poszczególnych produktów i starać się w sposób maksymalnie zindywidualizowany podchodzić do doboru odżywek i suplementów, gdyż niewłaściwe ich użycie może przynieść efekty inne od oczekiwanych.
Substancje zawarte w suplementach diety mogą wchodzić w interakcje z farmaceutykami
O tym, że niektóre związki występujące naturalnie w żywności i wchodzące w skład odżywek i suplementów diety mogą wchodzić interakcje z farmaceutykami niestety mało kto pamięta. Tymczasem zależność ta bywa niekiedy dość wyraźna, a jej zbagatelizowanie nieść może za sobą przykre konsekwencje. Przykład grupy preparatów, które pod tym względem są bardzo „reaktywne” stanowić mogą termogeniki czyli tzw. „spalacze tłuszczu”. Z jednej strony zawarta w nich kofeina nasila działanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, w tym również popularnych „środków od bólu głowy”, z drugiej natomiast dodawane do nich flawonoidy cytrusowe wpływając na cytochrom P-450 mogą zmieniać metabolizm wielu leków, doprowadzając do niekontrolowanego wzrostu ich poziomu we krwi. Innymi substancjami zawartymi w preparatach termogennych mogącymi oddziaływać na aktywność farmaceutyków są ekstrakty herbaciane, a prawdopodobnie także skoncentrowane wyciągi z pieprzu czarnego będące źródłem piperyny. Warto mieć na uwadze istnienie opisanej tutaj zależności.
Warto wybierać produkty renomowanych firm, a zakupów dokonywać w sprawdzonych punktach sprzedaży
Zarówno dla efektywności suplementacji jak i dla naszego bezpieczeństwa ważne jest gdzie kupujemy suplementy i odżywki oraz kto jest ich producentem. Wszystkie dostępne w sklepach preparaty tego typu winny zostać dopuszczone do obrotu przez Generalny Inspektorat Sanitarny. W praktyce jednak nie zawsze się tak dzieje. Uważać należy przede wszystkim dokonując zakupów na serwisach aukcyjnych i w niszowych sklepach, o których nikt nigdy nie słyszał. Korzystnie jest wybierać preparaty renomowanych, najlepiej naszych rodzimych producentów. Praktyka pokazuje, że są to po prostu rozwiązania pewniejsze.
Nie wszystko, co o nich piszą, to szczere złoto
Warto wiedzieć, że przypisywane w opracowaniach marketingowych suplementom i odżywkom właściwości nie zawsze mają potwierdzenie w faktach. Sytuacja jest tutaj podobna do tej jaka ma miejsce w przypadku wielu innych rynkowych produktów , choćby takich jak kosmetyki, proszki do prania, etc. Należy więc zachować pewien dystans do tego co przedstawiane jest w reklamach.
Podsumowanie
Odżywki i suplementy stanowić mogą przydatne uzupełnienie diety w niezbędne składniki pokarmowe oraz inne związki, których zastosowanie może nieść za sobą szereg korzyści. Warto jednak pamiętać, że nie zastępują one odpowiednio zbilansowanej diety, że powinny być dobierane indywidualnie. Należy mieć też na uwadze, iż często przypisywane im walory są trochę przekoloryzowane. Odżywki i suplementy kupować też w renomowanych sklepach wybierając produkty znanych i cenionych firm.
