Okiem fizjoterapeuty - Wpływ materaca na zdrowie, jak materac wybrać?

Równie ważna jest jego głębokość i jakość, co uzależnione jest m.in. od tego, w jakim otoczeniu kładziemy się spać. W artykule chciałbym tym razem poruszyć kwestie materaców, na których śpimy, które także będą warunkować  jakość naszego snu. 

Zacznijmy od kilku porad:

• pościel - dobór pościeli powinien być powiązany z tym, jak reaguje nasz organizm na dany materiał, który ją wypełnia. Pościel naturalna, którą wypełnia pierze, może być przyczyną alergii, a nieodpowiednie dbanie o jej higienę może być siedliskiem drobnoustrojów i roztoczy. Alergikom polecana więc będzie pościel z wypełnieniem syntetycznym, której utrzymanie w czystości jest dużo prostsze. W pewnych chorobach związanych z układem ruchu polecana będzie pościel wełniana. Nadaje się ona do użytku dla osób cierpiących na zwyrodnienia stawów, gościec, zapalenie mięśni i ścięgien, a nawet astmę. Jak wskazują fizjoterapeuci, powoduje ona mikromasaż, który może przyczyniać się do poprawy krążenia krwi
• poduszka - najczęściej polecana jest poduszka profilowana lub ortopedyczna, która posiada tzw. pamięć co do kształtu osoby leżącej na niej. Oznacza to, że poduszka dopasowuje się do kształtu naszej głowy i ułożenia kręgosłupa w odcinku szyjnym, dzięki temu jej profil podtrzymuje kręgi szyjne w pozycji neutralnej, głowa się nie zapada, stawy odpoczywają
• stelaż materaca - jak donoszą osoby zajmujące się jakością snu, decyduje on w 30% o tym, jak komfortowo nam się śpi. Jego dobór w głównej mierze powinien być uzależniony od ciężaru osoby, która będzie na nim spać. Głównie uwagę należy zwrócić na to, że im stelaż twardszy, tym dobrany materac powinien być bardziej miękki, i odwrotnie. Pamiętać należy również o tym, że niektóre łóżka wyposażone są w litą dyktę, która nie zapewnia dobrej wentylacji. W tym przypadku nie są zalecane materace piankowe. Dobrej jakości stelaże posiadają specjalne strefy twardości, które mają za zadanie lepiej utrzymywać ciało w jego cięższych punktach, jak obręcz barkowa czy biodrowa
• materac - jest elementem, który warunkuje proces snu w 70%, jest najbliżej nas i ma za zadanie utrzymywać ciężar naszego ciała. Poniżej znajdziecie klasyfikację poszczególnych materaców.

Materac bonellowy

Jego konstrukcja charakteryzuje się tym, że posiada tzw. sprężystość progresywną. W środku posiada on sprężyny, które są ze sobą scalone drutem, dzięki czemu stosunkowo niewielkie obciążenie będzie powodowało ich nieznaczny opór. Im większy nacisk, tym napór sprężyn będzie większy. Ważną  zaletą materacy tego typu jest to, że wytrzymują one znaczne obciążenia. 

Jeżeli wybierzemy ten materac, należy zwrócić jeszcze uwagę na to, że sprężyny pięcioskrętne są twardsze od sprężyn czteroskrętnych. Główną zaletą materaców bonellowych  to, że są stosunkowo tanie, ich ciężar jest niewielki, jak i posiadają dużą żywotność. Minusem jest to, że nadają się głównie dla osób cięższych. Co więcej, gdy położą się na nim dwie osoby, to osoba lżejsza będzie skazana na leżenie w zagłębieniu osoby cięższej. 

Materace kieszeniowe

Materac tego typu charakteryzuje się tym, że wyposażony jest w system sprężyn tzw. kieszeniowych. Każda ze sprężyn jest w osobnej, jak gdyby kieszeni, co eliminuje odgłosy uginających się sprężyn. Dzięki temu, że sprężyny są umieszczone w osobnych kieszeniach, każda z nich pracuje niezależnie od sąsiadującej sprężyny. Tego typu technologia sprawia, że materac skuteczniej dopasowuje się do kształtu osoby leżącej na nim. Materace tego typu posiadają tzw. elastyczność punktową.

Zalety materaca to elastyczność punktowa, materac tego typu wpływa na rozluźnienie mięśni i usprawnia krążenie. Co więcej, nie wydaje odgłosów uginających się sprężyn, jak i posiada dobrą relację ceny do produktu. Wady to słaba wytrzymałość, kieszonki szybko się przecierają, znaczny ciężar materaca.

Materace lateksowe

Charakteryzują się wysokim komfortem użytkowania i zapewniają zdrowy i spokojny sen. Materac posiada wkłady z syntetycznego lateksu, jak i mleczka kauczukowego. System otworów, który znajduje się na powierzchni lateksu, ma za zadanie utrzymać wysoki stopień wentylacji oraz elastyczność punktową. Lateks równomiernie będzie podtrzymywał całe ciało, dzięki temu, że optymalnie dopasowuje się do kształtu osoby, która na nim leży. Na znaczną uwagę zasługuje fakt, że lateks uznawany jest za materiał, który charakteryzuje się znacznym stopniem wytrzymałości. Na materacach lateksowych spotkacie się z symbolami H2 i H3. Jest to wyznacznik gęstości lateksu. Osoby ważące do 80 kg powinny celować w materace oznaczone symbolem H2. Materace H3 z kolei powinny wybierać osoby ważące powyżej 80 kg.

Główne zalety to spora wytrzymałość, długi czas eksploatacji, dobra elastyczność punktowa. Zalecany jest dla osób, które posiadają skoliozę, charakteryzują uznaną wartością rehabilitacyjną. Ponadto dobrze izolują ciepło i są łatwe w utrzymaniu czystości. Wadami jest to, że nie nadają się dla osób, które cierpią na nadmierną potliwość, materace są ciężkie, nie są zalecane dla osób z dyskopatią, mogą powodować uczulenie, konieczny jest odpowiedni  stelaża, który będzie posiadał przerwy między szczebelkami maksymalnie 3 centymetrowe. 

Materace piankowe

Ostatni materac na naszej liście to popularny materac piankowy. Pianki tego typu posiadają niejednorodną strukturę porowatą, która pobudza krążenie krwi i nadaje się do profilaktyki przeciwodleżynowej. Wkład materacy termoplastycznych wykonany jest z materiału, który zmienia swoją elastyczność w zależności od temperatury. Dzięki temu materac dopasowuje się do kształtu naszego ciała. Nadają się idealnie dla stelaży, które posiadają znaczne możliwości łamania poszczególnych ich elementów ,np. możliwość podpórki do pozycji siedzącej.

Zaletami materacy tego typu jest niski ciężar, antyalergiczność, dobra wentylacja, wysoka elastyczność punktowa, sterylność, trwałość. Stosowane są w przypadku problemów z odleżynami, zmianami zwyrodnieniowymi stawów, kręgosłupa i kończyn, przy urazach czaszkowo-mózgowych, chorobach reumatycznych, złamaniach i wadach postawy. Wadą jest izolacja termiczna i wysoka cena.

Jaki materac wybrać?

Nie ulega wątpliwości, że ułożenie naszego ciała podczas snu będzie wpływać na jakość samego snu, jak i na nasze zdrowie fizyczne. Wybór materaca powinien być podyktowany tym, aby osobie śpiącej zapewnić właściwy komfort podparcia dla kręgosłupa. Co więcej, powinien chronić nasze ciało przed ciągłymi zmianami pozycji podczas snu. Powiązane jest to z niewłaściwym napięciem poszczególnych mięśni naszego ciała, jak i niedokrwieniem kończyn górnych czy dolnych.

Przy wyborze materaca decydującymi czynnikami powinien być wzrost, wiek, masa ciała, właściwości skóry śpiącego, jak i ewentualne schorzenia kręgosłupa, wady postawy czy urazy stawów.

Jedynym, najbardziej efektywnym sposobem na dobór materaca, jest spędzenie na nim nieco czasu. Sprzedawca powinien nam możliwość dokonanie wyboru materaca poprzez położenie się na nim i sprawdzenie jego właściwości dopasowania się do naszego ciała. Jeśli źle dobierzemy materac, nasz sen będzie męczący, jak długa podróż w autobusie, gdzie fotele nie zawsze są wyprofilowane w sposób prawidłowy i co chwile się kręcimy i wiercimy na miejscu, aby dać ulgę obolałym mięśniom. O ile podczas jazdy autobusem odbieramy poszczególne sygnały i korygujemy naszą pozycję ciała, tak podczas snu nie mamy takiej możliwości, co kończy się tym, że budzimy się niewyspani, zmęczeni, jak i obolali. Zły dobór materaca będzie powodował takie efekty, jak ból kręgosłupa, pleców, zaburzenia przepływu krwi.

Dawnymi czasy uważano, że osoby ciężkie powinny celować w wybór materacy twardych. Obecnymi czasy, ze względu na poszerzenie się oferty materaców, ten pogląd stał się przestarzały. Podobnie, jak w przypadku pracy i jej ergonomii, tak w przypadku spania również liczy się to, aby czynność samego snu była ergonomiczna. Pod uwagę bierzemy to, jak układa się ciało na materacu oraz to, czy kręgosłup ma wsparcie podczas leżenia. Niezależnie więc od tego, czy śpimy na plecach, brzuchu czy boku, kręgosłup powinien zachowywać jak najbardziej neutralną pozycję.

Jeżeli położymy się na materacu w pozycji na plecach, biodra powinny ułożyć się na nim na tyle głęboko, aby patrząc z boku na leżące ciało, zachowało ono swoją neutralną pozycję w kształcie litery S. Musi więc być zachowana prawidłowa płaszczyzna kręgosłupa, w której zawarte będą cztery fizjologiczne skrzywienia, jak lordoza (szyjna i lędźwiowa) i kifoza (piersiowa i krzyżowa). 

Jeżeli leżąc na plecach, jesteśmy w stanie bez problemu wsunąć dłoń pod plecy, w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, to oznacza to, że wybrany materac jest zbyt twardy i ciało nie “zapada” się w nim optymalnie. Zbyt twardy materac powodować również będzie nadmierny ucisk na tkanki i utrudnienie krążenia krwi w miejscu nacisku, co sprawiać będzie, że mimowolnie będziemy zmieniać pozycję podczas snu. Zbyt miękki materac z kolei sprawi, że wsunięcie dłoni będzie praktycznie niemożliwe. Co więcej, zbyt miękki materac spowoduje, że ciało zapadnie się na tyle głęboko, że zmiana pozycji będzie wymagała od nas wysiłku. Nasze mięśnie będą się napinać, aby wspomóc podtrzymanie kręgosłupa. 

Kolejnym zagadnieniem, jakie należy poruszyć, jest to, że zazwyczaj materace użytkowane są przez dwie osoby, które różnią się znacznie budową anatomiczną, np. przez kobietę i mężczyznę. Rozwiązaniem może być wybór dwóch mniejszych materacy. Jednak, gdy chcemy kupić jeden duży, opcją prawidłową powinno być dobrnie materaca o elastyczności punktowej. Materac powinien być na tyle duży, aby osoba śpiąca posiadała zapas około 20 cm z każdej ze stron. 

Wiek odgrywa znaczącą rolę w wyborze materaca, gdy mówimy o osobach starszych. Zazwyczaj dotknięte są one problemami natury krążeniowej, co predysponuje je do pojawienia się odleżyn. Osoby te powinny celować w materace kieszeniowe (dla osób cięższych), lateksowe (dla osób lżejszych) lub termoplastyczne (dla osób, które posiadają już odleżyny). 

Dobrym sposobem na to, aby sprawdzić, czy wybrany materac ostatecznie nadaje się do naszej sypialni, jest przetestowanie go w pozycji leżenia na boku. Wyczujemy wówczas, czy ucisk na najbardziej wysunięte elementy naszego ciała, jak kość ramienna i biodrowa, nie jest zbyt silny i nie powoduje dyskomfortu. Jeśli w pozycji na boku czujemy zbyt mocny ucisk, to znak, że powinniśmy wybrać materac posiadający grubszą warstwę wypełnienia pianką lub lateksem (w przypadku materaców sprężynowych). Jeżeli mowa o materacach lateksowych i termoplastycznych należy sprawdzić ich grubość oraz znajdujący się pod nimi stelaż, który może być źle dobrany do materaca.

Schorzenia kręgosłupa

Osoby posiadające wady postawy powinny korzystać z materacy, które dopasowują się kształtem do ich sylwetki. Moment odpoczynku i snu nie jest tym momentem, w którym należy korygować postawę ciała. I tutaj zasada jest taka sama, jak w przypadku osób zdrowych, bez wad - kręgosłup i ciało ma dobrze wypocząć. Osoby te powinny wybierać materace kieszeniowe, które charakteryzuje doskonała elastyczność punktowa. Są to zazwyczaj materace lateksowe, materace tzw. multipocket oraz termoplastyczne. 

Osobom posiadającym niestabilności w obrębie krążków międzykręgowych oferuje się zazwyczaj nieco twardsze materace, które zapewnią lepszą stabilizację ciała. 

Strefy twardości 

Obecny rozwój technologii w dziedzinie materaców, proponuje różne strefy twardości. Wprowadzono je z tego względu, aby nasze ciało posiadało jeszcze lepsze wsparcie dla kolumny kręgosłupa, a ułożenie ciała na materacu zapewniało jak najbardziej przybliżony neutralny jego kształt. Materac tego typu posiada strefy, które charakteryzują się zmiennym stopniem twardości. Nasze ciało w tych częściach, które potrzebują lepszego wsparcia, jest utrzymywane stabilniej, a miejsca, które potrzebują większego komfortu, znajdują się na jego bardziej miękkich elementach. Materace te dzielimy na 1-, 2-, 5- i 7-strefowe.

Materace, które posiadają 1 strefę to takie, które na całej swojej długości posiadają identyczną budowę. Im więcej więc stref w danym modelu, tym bardziej materac jest dopasowany do naszego ciała, jak i posiada wyższy komfort użytkowania. 

O czym należy pamiętać?

• podłoga czy lita płyta nie są najlepszym rozwiązaniem, jeżeli chodzi o miejsce dla materaca - uniemożliwia to jego odpowiednią wentylację,
• materac na podłodze będzie powodował, że będziemy dodatkowo wdychać kurz,
• materace obustronne należy raz na pół roku obrócić, zarówno w płaszczyźnie góra/dół, jak i głowa/nogi, co zapewni ich równomierne zużycie, 
• materace jednostronne należy używać tylko po stronie wyznaczonej, można je jedynie obracać w płaszczyźnie nogi/głowa,
• prać powinniśmy jedynie pokrowce, które oznaczone są taką możliwością.

Podsumowanie

Sen jest jednym z najważniejszych elementów regeneracji naszego organizmu. Dla sportowca sen ma szczególne znaczenie, bo podczas snu dochodzi do regeneracji mikrourazów mięśniowych, jak i regeneracji układu nerwowego. Wybór materaca będzie miał kluczowe znaczenie w kontekście jakości snu. Przedstawione informacje w artykule powinny nieco przybliżyć Nam opcje wyboru materaca, który powinien dawać komfort wypoczynku, ale również utrzymywać kolumnę kręgosłupa w sposób stabilny, rozluźniający mięśnie. Obecnie wiele sklepów posiada wśród pracowników fizjoterapeutę, który bez problemu pomoże dobrać nam odpowiedni materac, który będzie uwzględniał nasze preferencje osobiste, jak i ewentualne problemy z wadami postawy czy schorzeniami stawów. Warto skorzystać z opcji tego typu, gdyż praktycznie ⅓ naszego życia spędzamy w łóżku. Ważne jest więc, aby był to czas spędzony maksymalnie komfortowo.