Nadmierne stężenie cukru we krwi (hiperglikemia) może prowadzić do niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby (NAFLD), która może dalej prowadzić do niealkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby (NASH), marskości i ostatecznie do raka wątrobowokomórkowego. Sama podwyższone stężenie cukru we krwi nie tylko jest w stanie niszczyć wszystkie narządy (typowe powikłania cukrzycy), ale też znacząco przyspieszać pojawienie się procesu miażdżycowego, chorób sercowo-naczyniowych i nie tylko.
Fruktoza a stłuszczenie wątroby
Wiemy, iż rozwój NAFLD może skutecznie wspierać duża konsumpcja cukru, ponieważ połowę sacharozy stanowi fruktoza. Ten sam problem dotyczy syropu glukozowo-fruktozowego, którego w pokarmach przetworzonych jest bardzo dużo, gdyż sprawia, iż żywność jest smaczniejsza.
Co mówią badania naukowe?
W jednym z badań wykazano, iż osoby cierpiące z powodu NAFLD spożywały nawet 3-krotnie więcej fruktozy, w porównaniu do grupy kontrolnej. Grupa z NAFLD dostarczała 365 kcal z fruktozy dziennie, osoby zdrowe, niemające problemów z wątrobą dostarczały średnio 170 kcal. Z tego wynika, że wystarczy dostarczać ok. 90 g fruktozy dziennie, by narazić wątrobę na szwank.
Dlaczego nadmiar fruktozy jest niebezpieczny?
Początkowo fruktoza jest wychwytywana i ma metabolizm głównie wątrobowy (może być przekształcana np. do glukozy). Dieta bogata w węglowodany o szybkiej kinetyce (sacharozę, fruktozę itd.) powoduje, iż we krwi stale znajduje się za dużo trójglicerydów (co ma wpływ, chociażby, na ryzyko sercowo-naczyniowe i pojawienie się rozmaitych stanów patologicznych).
Wątroba łatwo jest w stanie przekształcić tego rodzaju energię w tłuszcz, korzystając z glicerolu. Podobnemu procesowi podlega glukoza, jednak człowieka ratuje fakt, iż część z tego cukru od razu może zostać utleniona.
Zainteresowani tematyką wiedzą, że z dostarczanych w dużym nadmiarze węglowodanów w ustroju zostaje 75-80%, jednak z dużej porcji tłuszczów (np. kilkadziesiąt gramów) nawet 95%. Wydaje się, iż najlepiej byłoby nie przekarmiać ustroju, niezależnie czy to węglowodanami, czy tłuszczami. Ogromne spustoszenie może wywołać podaż sacharozy lub syropu glukozowo-fruktozowego.
Żywność o wysokim stopniu przetworzenia a stłuszczenie wątroby
Jednym z najlepiej znanych połączeń węglowodanów i tłuszczów są pokarmy o wysokim stopniu przetworzenia np. pączki, drożdżówki, czekolady, hamburgery, frytki, pizza. Naukowcy chcieli ustalić jak tego rodzaju żywność wpływa na rozwój niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby.
Obserwacją objęto ponad 16 tysięcy osób w wieku od 18 do 90 lat z badania Tianjin Chronic Low-grade Systemic Inflammation and Health. Informacje na temat spożycia żywności wysokoprzetworzonej zebrano na początku badania za pomocą zatwierdzonego kwestionariusza dotyczącego częstotliwości spożywania żywności. NAFLD identyfikowano poprzez badanie ultrasonograficzne (USG), w którym wykazywano obecność stłuszczenia wątroby. Warunkiem był brak nadmiernego spożycia alkoholu i innych chorób wątroby.
Wyniki badania naukowego
W ciągu 56 935 osobolat obserwacji udokumentowano 3752 przypadki NAFLD. Uwzględniono wiek, płeć, wskaźnik masy ciała, palenie tytoniu, picie alkoholu, aktywność fizyczną, spożycie energii, historię chorób, jakość diety itd.
Okazało się, że ryzyko pojawienia się niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby rosło w sposób proporcjonalny do ilości spożycia ultraprzetworzonej żywności. Dla największego spożycia tego rodzaju produktów ryzyko NAFLD było większe o 18%.
Na każdy wzrost spożycia ultraprzetworzonej żywności o 62,7 g dziennie na 1000 kcal energii, ryzyko pojawienia się NAFLD rosło o 6%.
Podsumowanie badania
Cytowane badanie wskazuje, że większe spożycie ultra przetworzonej żywności wiąże się z wyższym ryzykiem niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby. Żywność ultraprzetworzona, która jest powszechnie spożywana na całym świecie, może być modyfikowalnym celem dietetycznym w celu zmniejszenia ryzyka NAFLD.
Komentarz autora
Innymi słowy, naukowcy potwierdzili dobrze znany fakt, żywność bogata w kiepskiej jakości tłuszcze i węglowodany może przyczyniać się do pojawienia się stłuszczeniowej choroby wątroby. Ktoś zapyta, po co prowadzić takie badania, skoro to jest oczywiste. Cóż, nie jest. Możemy mieć obserwacje dotyczące pojedynczych ludzi, prywatne wnioski i domysły, ale zawsze inny jest wydźwięk zbadania zależności w sposób systematyczny u ponad 16 tysięcy ludzi.
Przypomnę, iż do dzisiaj większość ludzi bagatelizuje wpływ na zdrowie alkoholu i palenia tytoniu. Mało tego, większość uważa, że niewielkie dawki alkoholu wykazują działanie prozdrowotne. Wpływ na zdrowie kiepskiej jakości pokarmu też jest powszechnie bagatelizowany, nawet spotyka się twierdzenia, że nie liczy się jakość, ale ważne, by zgadzał się bilans kalorii. Jest to jedno z badań, które wyraźnie przeczy twierdzeniom fanów modelu IIFYM.
Ile zjadamy żywności ultraprzetworzonej?
Niestety, w 2013 roku roczna sprzedaż detaliczna żywności ultraprzetworzonej na jednego mieszkańca wyniosła 50,5 kg w Chinach, przekroczyła 200 kg w Wielkiej Brytanii, Australii i Kanadzie oraz osiągnęła próg 300 kg w USA. To nie znaczy, że każdy mieszkaniec kupował tyle tego rodzaju pokarmu, ale w obrocie jest tyle tysięcy ton przetworzonej żywności, że na każdego potencjalnie przypadają setki kilogramów rocznie. Nie musi być ona od razu wykorzystywana, może być np. magazynowana itd.
