Głównymi źródłami stresu w sporcie są obawy i lęki i presja związana z osiągnięciem konkretnego wyniku, a kluczem do realizacji założonych celów jest niekoniecznie wyeliminowanie stresorów, ale umiejętność efektywnego ich kontrolowania. Najbardziej popularnymi czynnikami stresogennymi są: lęk przed porażką i krytyką innych osób, brak pewności jaką rolę ma się do spełnienia. Natomiast wśród osób rozpoczynających dopiero zmagania ze sportem, pojawiają się także obawy związane z wystąpieniem nowej sytuacji, odwiedzin nowego miejsca – „nieznane” jest bardzo często źródłem silnego stresu. Aby czuć się pewnie i komfortowo lubimy chociaż w niewielkim stopniu wiedzieć co może nas spotkać. Zanim przejdziemy do omawiania kwestii związanych z radzeniem sobie ze stresem chciałbym podkreślić jedną ważną kwestię:
Pewien poziom stresu jest niezbędny do uzyskania optymalnej wydajności.
Jak pokazuje moje osobiste doświadczenie, a także analizy empiryczne naukowców – pewien poziom stresu jest niezbędny do zwiększania wydajności – wpływa na motywację, mobilizuje do podjęcia działania, sprawia też, iż jesteśmy bardziej czujni i skoncentrowani, a wysiłek staje się dla nas atrakcyjny. Z kolei zbyt niski poziom stresu bardzo szybko powoduje, że ogarnia nas uczucie znudzenia, zniechęcenia, spada motywacja i chęć kontynuowania podjętej aktywności. Natomiast zbyt duża presja negatywnie wpływa na ocenę sytuacji, koncentrację, zaburza koordynację ruchową, zwiększa napięcie mięśniowe i ryzyko powstania kontuzji, a także powoduje, iż chcemy „uciekać”. Jak w takim razie poradzić sobie ze stresem?
Kontrola oddechu = kontrola stresu
Prawidłowa technika wykonywania ćwiczeń obejmuje między innymi umiejętność poprawnego oddychania. Kwestia ta dotyczy zarówno bywalców klubów fitness, lekkoatletów czy np. tenisistów. Oddychanie jest bardzo ważne z punktu widzenia radzenia sobie ze stresem. Badania naukowe wskazują, iż w warunkach presji często „zapominamy” oddychać, pozostając na głębokim wdechu. Konsekwencją tego jest powstanie napięć mięśniowych, co wpływa między innymi na ryzyko powstania kontuzji. Z kolei umiejętność głębokiego oddechu z przepony – np. w trakcie przerwy, znacznie minimalizuje skumulowane „ciśnienie” i ułatwia zrelaksowanie się, nawet w sytuacji mocno stresującej. Na sposób oddychania w trakcie ćwiczeń przede wszystkim powinny zwrócić uwagę osoby rozpoczynające dopiero swoją przygodę ze sportem. W klubach fitness często zauważyć można bywalców, którzy całą serie wyciskania robią „na wdechu”.
Trening w warunkach kontrolowanego stresu
W ramach przygotowywania do ważnych spotkań o charakterze konkurencji, warto ćwiczyć pod tak zwanym „zwiększonym ciśnieniem”, aby zaadaptować organizm do określonych bodźców. A to czym dokładnie są warunki „zwiększonego ciśnienia” – to już zależy od dyscypliny sportowej oraz indywidualnych predyspozycji i wrażliwości danej osoby. Dla niektórych źródłem stresu może być hałas (nawet doping publiczności), dla innych strach przed opinią trenera czy rodziców. Oczywiście liczyć trzeba się z faktem, że zawsze mogą się pojawić zaskakujące sytuację, których nie sposób przewidzieć. Generalnie obowiązuje zasada „trening czyni mistrza” – w miarę upływu czasu poświęconego na trening i powtarzającą się ekspozycję na działanie czynników stresogennych, wiele kwestii stanie się po prostu rutyną.
Czerp radość z tego co robisz!
Badania naukowe pokazują, iż traktowanie aktywności fizycznej jako formy zabawy znacznie niweluje ryzyko powstania stresu, a także zniechęcenia się do danego sportu. Kwestia ta dotyczy przede wszystkim bardzo młodych osób, które w poszukiwaniu ulubionej formy aktywności fizycznej szybko się zniechęcają. Dlatego nie zawsze warto myśleć tylko i wyłącznie o wynikach, trzeba również potrafić czerpać radość „na bieżąco”. Jeśli wybierasz się na siłownie tylko po to by koniecznie podnieść więcej i koncentrujesz się jedynie na tych dodatkowych kilogramach – to trening przy braku postępu będzie źródłem silnych frustracji, a frustracja – utrudni dalszy postęp. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku osób, które po każdym wysiłku mierzą się i ważą weryfikując skuteczność sesji treningowej. Oprócz ogólnie pojętych „wyników”, ważna jest też radość z podjętego wysiłku.
Inne techniki radzenie sobie ze stresem
Oprócz wyżej wymienionych sposobów istnieje całe mnóstwo profesjonalnych technik ukierunkowanych na „zarządzenie stresem”. Każda osoba jest inna, posiada inne lęki i obawy, dlatego dopasowanie odpowiednich metod bywa często kwestią mocno indywidualną. Najbardziej popularne z metod to relaksacja, medytacja, motywacja, wyznaczanie realnych celów oraz rozmowa z osobami doświadczonymi.
Podsumowanie
Stres, z jednej strony motywuje do podjęcia walki i ryzyka, dodaje rozpędu i motywuje, a z drugiej może stanowić przyczynę porażki. Dlatego stres należy zoptymalizować – jego całkowita eliminacja nie jest zjawiskiem pożądanym, czy to w sporcie czy życiu codziennym. Naucz się kontrolować swoje lęki i obawy, chociażby głośno je nazywając – a następnie „łap byka za rogi” i walcz.
