Witamina D a układ krążenia oraz intrygująca właściwość witaminy K2

Interesująca zależność

W okresie jesienno-zimowym obserwuje się zazwyczaj powszechne nasilenie symptomów chorób układu krążenia. Do placówek medycznych w tym czasie zaczyna trafiać istotnie więcej pacjentów niż w okresie wiosenno-letnim. Fakt ten skłania do refleksji nad potencjalną zależnością przyczynowo –skutkową pomiędzy porą roku, a kondycją układu krążenia. Znamienne też jest, że wraz z rozpoczęciem jesieni pod naszą szerokością geograficzną pojawiać się zaczynają niedobory witaminy D, co związane jest ze zmniejszoną ekspozycją na działanie promieni słonecznych (ważne: promieniowanie ultrafioletowe pokrywa zazwyczaj 80 – 90% zapotrzebowania na witaminę D, a zaledwie 10 – 20% wymaganej dawki dostarczamy wraz z pożywieniem). Już w latach 80. stwierdzono, że zjawiska te prawdopodobnie mogą być ze sobą powiązane. Dziś, dzięki rozwojowi metod badawczych udało się odkryć, że faktycznie witamina D w sposób istotny wpływać może na funkcjonowanie układu krążenia.

Witamina D – spektrum działania

Powstająca w skórze lub dostarczona wraz z pożywieniem witamina D metabolizowana jest w wątrobie, nerkach oraz w innych tkankach do postaci aktywnych biologicznie takich jak kalcytriol. Badania naukowe wskazują, że aktywne wewnątrzustrojowo formy witaminy D nie tylko regulują poziom wapnia we krwi i wpływają na mineralizację kości, ale oddziałują na funkcjonowanie wielu tkanek i narządów. Receptor witaminy D odnaleziono m.in. w trzustce, nerkach, jelicie, prostacie, w obrębie układu nerwowego, a także komórkach odpornościowych, komórkach mięśni gładkich naczyń krwionośnych i komórkach śródbłonka. W zasadzie od pewnego okresu rok w rok odkrywane są nowe właściwości tej witaminy, a ostatnio sporo uwagi poświęca się jej wpływowi na kondycję układu krążenia.

W jaki sposób witamina D chroni układ krążenia?

Wpływ witaminy D na układ krążenia jest wielopłaszczyznowy i wielokierunkowy. Związek ten sprzyja nasilonej produkcji hormonów tkankowych zwanych prostacyklinami, które posiadają właściwości antyagregacyjne (zapobiegają zlepianiu się płytek krwi) i działają rozkurczowo na naczynia krwionośne doprowadzając do zmniejszenia ciśnienia krwi. Aktywna postać witaminy D zwiększa też aktywność syntetazy tlenku azotu oraz wpływa regulująco na układ renina-angiotensyna-aldosteron co również doprowadza do obniżenia ciśnienia tętniczego krwi. W przeprowadzonych niedawno badaniach naukowych zaobserwowano także, iż witamina D hamuje aktywność enzymów proteolitycznych zwanych metaloproteinazami, które uczestniczą w patologicznej przebudowie komórek naczyń krwionośnych i komórek serca. Tak więc wszystkie te dane wskazują, że zapewnienie odpowiedniego poziomu witaminy D w ustroju jest niezmiernie ważne dla zachowania prawidłowej kondycji układu krążenia.

Witamina D – zagrożenia

Okazuje się, że wpływ witaminy D na układ krążenia nie zawsze jest korzystny. Zaobserwowano, że związek ten pomimo swojego działania hipotensyjnego, może niekiedy także wykazywać działanie odwrotne, sprzyjając rozwojowi nadciśnienia. Wysokie stężenie witaminy D powoduje wzrost stężenia jonów wapnia w cytozolu komórek mięśni gładkich śródbłonka zwiększając ich kurczliwość. Układ krążenia staje się bardziej wrażliwy na działanie endogennych i egzogennych czynników doprowadzających do zwężenia naczyń krwionośnych i wzrostu ciśnienia tętniczego krwi. Jeszcze bardziej niepokojący jest wpływ witaminy D na proces kalcynacji ścian naczyń krwionośnych. Okazuje się, że witamina D poprzez swój wpływ na homeostazę wapniowo-fosforanową może w szybkim tempie stymulować tworzenie się zwapnień w naczyniach, przyspieszając tym samym rozwój blaszki miażdżycowej.

Kluczem jest równowaga

Zarówno nadmiar jak i nie niedobory witaminy D mogą odbić się niekorzystnie na funkcjonowaniu układu krążenia, zwiększając ryzyko poważnych jego dysfunkcji. Nie ulega wątpliwości, że kluczem jest utrzymanie aktywności witaminy D w stanie równowagi. Ponieważ niedobory tego związku mają charakter powszechny wiele osób decyduje się na dodatkową suplementację, co w miesiącach jesienno-zimowych jest po prostu uzasadnione. Polecane i przyjmowane przez niektórych dawki mogą jednak okazać się w świetle powyższych informacji potencjalnie groźne dla zdrowia, o ile nie towarzyszą im odpowiednie środki ostrożności. Okazuje się, że jednym z takich środków może być zapewnienie odpowiedniej dawki witaminy K2, występującej naturalnie w niektórych produktach mlecznych, która to zapobiega potencjalnym negatywnym konsekwencjom wzrostu poziomu witaminy D we krwi.

Niezwykła witamina K2

Właściwości witaminy K, podobnie jak potencjał biologiczny witaminy D przez długi czas były mocno niedoceniane. Rola tego związku sprowadzana była w zasadzie jedynie do zapobiegania krwawieniom. Okazuje się jednak, że witamina ta posiada o wiele szersze spektrum działania. Witamina K to tak naprawdę grupa związków chemicznych o zróżnicowanych właściwościach: filochinon (witamina K1), menadion (witamina K3), a także menachinony (witamina K2). Okazuje się, że niezwykły wpływ na układ krążenia wywiera stosunkowo rzadko opisywana witamina K2, która jak się okazuje nie tylko hamować może proces tworzenia zwapnień w arteriach, ale także prawdopodobnie odwracać ten proces. Ta wyjątkowa właściwości witaminy K2 związana jest z jej wpływem na aktywność białka MGP (Matrix Gla Protein), które wykazuje zdolność do wiązaniu jonów wapniowych, dzięki czemu zapobiega ich osadzaniu się w ścianach naczyń krwionośnych. Witamina K1 niestety nie wykazuje takiego działania.

Podsumowanie

Niedobory witaminy D zwiększać ryzyko występowania chorób sercowo-naczyniowych takich jak miażdżyca i nadciśnienie tętnicze. Wyrównanie poziomu tej witaminy w organizmie poprzez suplementację bądź ekspozycję na działanie promieni słonecznych może jednak okazać się niewystarczające w kontekście poprawy kondycji układu krążenia. Zaobserwowano bowiem, że zarówno wysoki jak i niski poziom tej witaminy niesie za sobą potencjalnie niepożądane skutki. Czynnikiem modyfikującym wpływ tego związku na układ krążenia może być witamina K2. Uwzględnienie w diecie naturalnych źródeł tego związku takich jak sery podpuszczkowe, jaja od kur z wolnego wybiegu i chowu ekologicznego, masła od krów z chowu pastwiskowego bądź też dodatkowa suplementacja ma istotne znaczenie w zapobieganiu tworzeniu zwapnień w naczyniach krwionośnych, którym sprzyjać może wysoki poziom witaminy D.