Jak długo istnieje kulturystyka?

Z zapaśnikiem, Milonem z Krotonu, wiąże się niewiarygodna historia. Rzekomo miał przenosić codziennie młodego byczka. Z czasem byk rósł, a Milon był w stanie go nosić, gdyż jego siła także rosła. Biorąc pod uwagę, iż waga dorosłego zwierzęcia może wynosić kilkaset kg, jest to niemożliwe.

Wystarczy zobaczyć, jak radzi sobie z nieruchomym kawałkiem drewna ważącym 640 kg, jeden z najsilniejszych ludzi wszechczasów (trzeba dodać, iż niedawno Hafþór Júlíus Björnsson poniósł 472 kg w martwym ciągu):

Poza tym Björnsson należy bez wątpienia do najsilniejszych ludzi wszechczasów, gdyż zaliczył 1100 kg w trójboju, nie będąc specjalistą w tej dziedzinie! (minimalnie spalił 460 kg w przysiadzie, zaliczył 250 kg w wyciskaniu leżąc oraz 410 kg w martwym ciągu. O mały włos nie zaliczył 430 kg w martwym ciągu, przez słaby chwyt (o ile w ogóle można tak napisać), zapewne dlatego, iż jest przyzwyczajony do pasków).

Nawet współcześni strongmani nierzadko ważący 160-185 kg, mieliby problem z takim obciążeniem (jeden z najlepszych współczesnych siłaczy Hafþór Júlíus Björnsson wg różnych źródeł waży 180-190 kg). W każdym razie Milon stanowi przykład człowieka, który zaczął stosować metodę progresji, a stanowi ona fundament współczesnej kulturystyki.

Jakie są związki sportu i medycyny?

Sport i medycyna są od wieków powiązane. Współcześnie te korelacje są nawet głębsze, niż kiedyś, gdyż w ostatnich kilkudziesięciu latach rozwinęła się cała dziedzina medycyny sportowej. Od lat 50. XX wieku pojawił się nieco wynaturzony nurt „medycyny”, polegającej na nielegalnym wspomaganiu farmakologicznym. Szczególnie było to widoczne w podnoszeniu ciężarów (początki lat 50. XX wieku), kolarstwie (początki lat 60. XX wieku, szczyt lat 90. XX wieku, gdy pojawiło się EPO), pływaniu (początki lat 60. i 70. XX wieku) pchnięciu kulą, rzucie oszczepem, biegach sprinterskich (początki lat 60. XX wieku, szczyt lat 80. i 90. XX wieku) czy walkach MMA (szczyt lat 90. XX wieku).

Obecnie wielu lekarzy zajmuje się medycyną sportową nadzorując różnorakie reprezentacje (kolarskie, piłkarskie, biegaczy itd.) Od niepamiętnych czasów wiązano aktywność fizyczną ze zdrowiem. Kiedyś były to powiązania słabo udokumentowane, jednak sytuacja odmieniła się w XX wieku (szczególnie w latach 80. i 90.).

Pierwszy międzynarodowy kongres medycyny sportowej miał miejsce w 1928 r., jednak międzynarodowa federacja medyczno-sportowa (w wolnym tłumaczeniu FIMS) nie powstała przed 1933 r. Brytyjski odpowiednik powstał w 1953 r. (The British Association of Sport and Medicine), a amerykański w 1954 r. (American College of Sports Medicine). Wydaje się więc, iż medycyna sportowa jest czymś nowym. Przecież istnieje tylko 91 lat. Jednak korzenie sportu i medycyny sięgają o wiele dalszych czasów, najprawdopodobniej aż do starożytnej Grecji.

Kim był Hipokrates?

Hipokrates (469-399 BC) jest uważany za ojca medycyny. Jest jednym z bardziej znanych greckich lekarzy, ale wiemy o nim niewiele. Urodził się na wyspie Kos, jednak w ciągu życia podróżował. Jego teorie opisywali Platon, Arystoteles i Meno. Jednak prace mu przypisywane nie są zgodne z doniesieniami tych filozofów. Prawdopodobnie Hipokrates mógł napisać 70 tomów, a ta kolekcja została zebrana w Aleksandrii około roku 300 BC. Niestety część prac ma pochodzenie wcześniejsze, niż Hipokrates, z kolei inne zostały napisane nawet kilkaset lat po jego śmierci. Niektórzy, jak W.H.S. Jones, twierdzą iż Hipokrates napisał tylko kilka tomów (o złamaniach, o stawach, 3 części o epidemiach, o leczeniu w ostrych schorzeniach, o prognozowaniu), a nie kilkadziesiąt.

Hipokrates a boks, zapasy i pankration

Hipokrates interesował się urazami nietypowymi na polu walki (które spotykają żołnierzy), za to często występującymi, np. w pierwowzorze rywalizacji MMA – pankration. Większość krytyków walk MMA nie zdaje sobie sprawy, iż rywalizacja w boksie może mieć tragiczne następstwa. Boks nieodwracalnie niszczy mózg, doprowadzając do niekorzystnych zmian. Niewiele lepszy pod tym względem jest boks tajski (gdzie dochodzą uderzenia łokciem, kolanem oraz szeroki wachlarz kopnięć). Obie te dyscypliny są związane z licznymi przypadkami śmierci, a najprawdopodobniej nie wiemy o większości śmierci zawodników w krajach rozwijających się. Wielu mistrzów thaiboxingu zmarło przedwcześnie (np. Ramon Dekkers zmarł w wieku 43 lat).

Wszystkie rodzaje rywalizacji, gdzie występują silne uderzenia wpływające na mózg, mogą owocować mniejszymi lub większymi zmianami oraz nieodwracalnymi uszkodzeniami w przyszłości (kumulacja mikrourazów). Nie dzieje się tak od razu i to jest najbardziej podstępne.

Specyficzne urazy głowy często mogą być związane z aktywnością sportową, np. w postaci przewlekłej encefalopatii pourazowej (zespół charakterystyczny dla pełnokontaktowych sportów, np. boks, kickboxing, thaiboxing, boks birmański, i form rywalizacji, np. MMA, vale tudo, K-1). Ale ... nie tylko. Głośno było o fali samobójstw w USA wśród graczy futbolu amerykańskiego. Powstał na ten temat nawet film Petera Landesmana „Wstrząs” (ang. concussion). Wykazywali oni wręcz książkowe objawy uszkodzenia mózgu spowodowane obrażeniami w trakcie gry w futbol.

W skład zespołu będącego klinicznym objawem CTE (znanego również, jako zespół upojenia od uderzenia pięścią [punch-drunk syndrome], otępienie bokserów oraz przewlekłe urazowe uszkodzenie mózgu) wchodzą trzy różne wzorce objawów:  

• psychiczne,
• ruchowe,
• poznawcze.

Objawy psychiczne obejmują:

• ostre pojawienie się objawów depresji (niezwiązanej z wcześniejszymi zaburzeniami psychicznymi),
• chwiejność emocjonalną z kapryśnym i nieprzewidywalnym zachowaniem,
• drażliwość,
• napady przemocy,
• paranoję,
• odhamowanie,
• apatię,
• uzależnienia.

Palestra i zapasy

W V wieku p.n.e. Grecy spędzali dużo czasu w palestrze, szkole zapasów (wg niektórych źródeł także boksu). Tego typu obiekty licznie występowały w greckich miastach, prawdopodobnie aż do końca istnienia Cesarstwa Rzymskiego. Młodzi ludzie zapisywali się do palestry, podobnie jak teraz chodzą na zajęciach sportów walki czy na siłownię. Platon opisuje walki zapaśnicze Sokratesa i młodego Alcybiadesa. Wtedy było to traktowane, jak partyjka w bilarda lub golfa.

Bez wątpienia w Grecji to właśnie zapasy były najbardziej popularne. Walkę toczono do momentu, aż łopatki któregoś z zawodników były przytrzymane na ziemi (obecnie nazywa się to „wygraną poprzez tusz”).

Obecnie walki w zapasach są podzielone na 3 min. z przerwą 30 sek. (w przypadku seniorów/ek i juniorów/ek) lub dwie rundy po 2 min. z przerwą 30 sek. (w przypadku kadetów/ek i młodzików/czek??). W czasach antycznych nie było ograniczenia czasu walki. Wg niektórych źródeł przytrzymanie przeciwnika na ziemi trzeba było osiągnąć trzykrotnie.

Sylwetki zapaśników były uzyskane naturalnie?

Sylwetki greckich zapaśników uwiecznione na płaskorzeźbach mogą i dzisiaj wzbudzać podziw, tym bardziej, jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, iż z pewnością nie były osiągane dzięki farmakologii! Na dodatek, wiedza dotycząca odżywiania „kulała” jeszcze w czasach Arnolda, a co dopiero w starożytności. Warto zwrócić uwagę na to, iż nie wiedziano przecież zbyt wiele o mechanizmach wzrostu mięśni, o funkcjonowaniu układu sercowo-naczyniowego, o adaptacji do wysiłku itd. Najsłynniejszym zapaśnikiem tamtej ery był Milo z Krotonu (wiążą się z nim niesłychane opowieści).

W czasach antycznych bez wątpienia nie istniały sterydy anaboliczno-androgenne. Testosteron i pierwsze pochodne, SAA, powstały w laboratorium dopiero w 1935 r. Historia współczesnej terapii androgenami rozpoczęła się dopiero w roku 1935, gdy Enrest Lacquer wyizolował testosteron z jąder byka w Amsterdamie. Należy dodać, iż wyizolował ledwie 10 mg testosteronu aż ze 100 kg byczych jąder. Pracujący z Lacquerem badacze odkryli, iż nowy związek ma większy potencjał, w porównaniu do androsteronu, i nazwali go testosteron. W tym samym roku Adolf Butenandt w Göttingen oraz Leopold Ruzicka w Bazylei niezależnie zsyntetyzowali testosteron.

Mestanolon pierwszy raz został zsyntetyzowany w roku 1935 przez samego Ruzicke i wsp. Mestanolon (17a-methyl-4,5a-dihydrotestosterone) był pierwszym z 3 syntetycznych SAA, obok metylowanego testosteronu (17alpha-methylandrost-4-en-3-one-17b-ol) oraz metandriolu.

Czym był pankration?

Pankration był innym sportem uprawianym w palestrze. Był mieszanką boksu, zapasów i judo. Notabene taka charakterystyka przyjęta przez D.W. Mastersona jest myląca, gdyż zapewne w starożytnej Grecji nie znano judo. Obecnie judo jest zredukowaną formą, kiedyś było zupełnie inaczej (obejmowało znacznie więcej technik, w tym typowo pod samoobronę). Ten sam los spotkał boks tajski, taekwondo, wiele odmian sambo, karate. Niemniej judo wywodzi się z jiujitsu, a zapasy są odrębną dziedziną o zupełnie innych korzeniach. W każdym razie pankration polegał na walce zawierającej chwyty i uderzenia, a o zwycięstwie decydowało poddanie się przeciwnika (sygnalizowane poprzez uniesienie ręki). Dozwolone były dźwignie i duszenia, niedozwolone było gryzienie oraz ataki na oczy rywala. Walki czasem kończyły się śmiercią. Wg niektórych źródeł w ten sposób zginął Arrichion – nie wiem, czy wskutek duszenia czy z innych przyczyn, np. sercowo-naczyniowych?. Arrichion pośmiertnie został odznaczony koroną zwycięzcy, o czym pisał Harris w 1964 r. Jedna z płaskorzeźb obrazujących starcie w pankrationie pokazuje uderzenie łokciem oraz krew wyciekającą z nosa jednego z zawodników.

Jak widać, ani vale tudo ani MMA ani też inne formuły zbliżone do MMA (np. pancrase w Japonii), nie są niczym nowym. Z kolei zasady boksu pojawiły się ok. 688 r. p.n.e. – walkę toczono do nokautu lub poddania się przeciwnika. Nie było tam kategorii wagowych, dlatego siła i masa odgrywały dużą rolę. W boksie często zdarzały się złamania kości, uszkodzenia naskórka, uszu itd. W zapasach często widziane były otarcia oraz kalafiory (do dzisiaj zniekształcone wskutek walki w zwarciu i parterze uszy, wyróżniające grapplerów). Wielu twórców w Grecji uwieczniło takie zniekształcenia uszu w rzeźbach czy na malowidłach, nawet słynny Herakles oraz Ares i Diomedes często byli tak przedstawiani. Jakby tego było mało, pokazywano również ochronniki dla uszu dla bokserów. To niezwykłe, gdyż preferowane idealne ludzkie kształty, a zniekształcone uszy, boleśnie psuły wizerunek, za to dodawały realizmu.

Historia treningu Spartan

Trening spartański rozpoczynał się dla mężczyzn w bardzo młodym wieku. W wieku 7 lat młodzi Spartanie byli wysłani do wojskowo-sportowej szkoły, gdzie uczono ich wytrzymałości, dyscypliny, wytrzymałości na ból i umiejętności przetrwania. Spartańskie życie koncentrowało się wokół treningu wojskowego i wytrzymałości. Spartańscy mężczyźni byli żołnierzami w wieku od 13 do 60 lat, nawet kobiety uczyły się treningu fizycznego i gimnastycznego.

Spartańskie metody treningowe

Starożytni Grecy nie mieli urządzeń do ćwiczeń. Aby poprawić swoją sprawność fizyczną, musieli używać wszystkiego, co było dostępne. Korzystali z ćwiczeń wykorzystujących masę ciała, takie jak pompki lub podciąganie się. Starożytni Grecy stosowali metody treningu siłowego używając kamieni, kłód, zwierząt lub masy ciała partnera, aby zwiększyć swoją siłę.

Współczesny trening spartański

Fantazyjny sprzęt nie jest konieczny, aby osiągnąć szczytową kondycję fizyczną. Możesz trenować z ciężarem własnego ciała (wykorzystując poręcze, drążki, drabinki, TRX), hantle, sztangi, worki z piaskiem, rąbać drewno, uderzać młotem, przerzucać opony, spacerować z obciążeniem (spacer farmera), przeciągać samochód, przenosić ciężary na odległość (spacer buszmena). Na siłowni możesz wykonywać 6 głównych ćwiczeń i osiągać znakomite rezultaty: przysiady, podciąganie, wyciskanie stojąc, wiosłowanie sztangą/sztangielką/półsztangą, wyciskanie leżąc, martwy ciąg. Możesz też wykonywać 4 główne ćwiczenia stosowane w dwuboju olimpijskim i też bez wątpienia przyniesie to efekty (są to np. zarzut, rwanie, podrzut, przysiady).

Zakończenie

Warto pamiętać, iż wiele doniesień z czasów starożytnych może być zmanipulowanych lub znacznie wyolbrzymionych. Niewiarygodne są opowieści o noszeniu byka, tak samo z przymrużeniem oka trzeba przyjąć, iż rzekomo Milo zjadał 9 kg mięsa i 9 kg chleba dziennie oraz wypijał 8.5 l wina dziennie. Najbardziej ekstremalni strongmani ważący 170-180 kg nie zjadają dziennie więcej, niż 9-10 tysięcy kilokalorii. Tymczasem samo mięso mogłoby dostarczać 13230 kcal, a pieczywo dostarczałoby nawet ~19 440 kcal dziennie. Cóż, opowieści o zjadaniu 32 tysięcy kilokalorii dziennie włożę między mity, baśnie i legendy. Nawet, gdyby ta osoba ważyła 200 kg, to i tak nieprawdopodobne.