Selen jest niezbędnym składnikiem naszej diety, niestety nie wszyscy dostarczamy go w ilościach adekwatnych do potrzeb organizmu. Wynika to przede wszystkim z tego, że żyjemy na glebach definitywnie ubogich w ten pierwiastek. Oprócz wielu innych konsekwencji zdrowotnych, niedobory selenu mogą negatywnie wpływać na funkcje tarczycy, zarówno u osób borykających się z chorobą tego gruczołu, jak i również u osób w pełni zdrowych.
Biologiczna rola selenu
Biologiczna rola selenu jest stosunkowo szeroka i uznać należy ją za niezwykle doniosłą. Pierwiastek ten przede wszystkim uczestniczy w ochronie komórek przed negatywnym wpływem wolnych rodników oraz bierze udział regeneracji witaminy C z utlenionych jej metabolitów. Selen jest kluczowym składnikiem licznych enzymów takich jak peroksydaza glutationowa czy dejodaza jodotryoninowa. Odpowiednia podaż tego pierwiastka ma kluczowe znaczenie dla optymalnego funkcjonowania układu immunologicznego, obrony organizmu przed negatywnymi skutkami stresu oksydacyjnego, a także dla prawidłowego metabolizmu hormonów tarczycy!
Zapotrzebowanie na selen
Zapotrzebowanie organizmu dorosłej osoby na selen jest stosunkowo niewielkie, wyraża się je bowiem w mikrogramach. Szacuje się, że wynosi ono od 55 do 70mcg na dobę. Mimo to jednak określa się, iż niedobory mogą być powszechne, co związane jest z bardzo niskim jego spożyciem w diecie. Żyjemy niestety na glebach ubogich w selen, więc jest go mało w naszych rodzimych pokarmach (zarówno tych pochodzenia roślinnego, jak i najczęściej także tych pochodzenia zwierzęcego). Uważa się, że niedobór selenu występuje wówczas, gdy jego poziom w osoczu jest równy lub niższy 85 µg/l. Badania przeprowadzone z udziałem mieszkańców obszaru centralnej Polski pokazały, że średnie stężenie selenu w osoczu u tej części populacji wynosi zaledwie 50-55 µg/l.
Selen a tarczyca
Funkcje tarczycy są regulowane przez system wielopoziomowych sprzężeń zwrotnych, które obejmują zarówno oś podwzgórzowo-przysadkową, jak i występują w samym gruczole tarczycowym, a także w układzie obwodowej dystrybucji hormonów tarczycy. Gdybyśmy chcieli wyróżnić kluczowy składnik diety warunkujący efektywną pracę tarczycy, byłby nim jod. Często to właśnie na właściwościach tego pierwiastka koncentrują się lekarze, a tymczasem niezwykle doniosła w tej materii jest także rola selenu.
Tarczyca charakteryzuje się bardzo wysoką koncentracją selenu (na tle innych tkanek i narządów), utrzymywaną przez organizm nawet w przypadku realnych niedoborów tego pierwiastka. Obecność tak dużych zasobów selenu w tarczycy, sugeruje już na wstępie, że pierwiastek ten jest ważny dla pracy tego gruczołu. Nie musimy jednak opierać się na tego typu przesłankach. W 1990 roku odkryto bowiem, że 5’-dejodaza jodotyroninowa typu I (D1) zawiera w centrum aktywnym resztę selenocysteiny. Późniejsze badania pokazały, że pozostałe izoformy wspomnianego enzymu także należą do selenoenzymów. Dodatkowo w komórkach tarczycowych (tyreocytach) obecne są też trzy izoformy selenozależnej peroksydazy glutationowej (GPX1, GPX3, GPX4), jak również jedna izoforma reduktazy tioredoksynowej (TrxR1), wszystkie wymienione zawierają selen.
Wymienione enzymy wpływają na metabolizm tarczycy, chronią jej komórki przed wpływem niepożądanych czynników oraz oddziałują bezpośrednio lub pośrednio na syntezę hormonów tarczycy.
Zmiany w spożyciu selenu a funkcje tarczycy
Badania naukowe pokazują, że podaż selenu z dietą wpływa na aktywność selenoenzymów, w tym także wszystkich wymienionych izoform dejodaz jodotyroninowych. Dodatkowo zaobserwowano, że ograniczenie podaży selenu hamuje, a zwiększenie jego spożycia pobudza tarczycę do pracy. Tak więc, osoby borykające się z nadczynnością tarczycy czy też choćby obserwujące u siebie pewne anomalie w poziomie TSH i hormonów tarczycy, powinny zwrócić uwagę na ilość tego pierwiastka w diecie, a dokładniej – zastanowić się, czy w ich posiłkach znajdują się produkty będące jego obfitym źródłem. Rozwiązaniem alternatywnym jest suplementacja.
Źródła selenu
Selen na szczęście znaleźć można w stosunkowo dużej grupie produktów spożywczych. Niestety, jedynie w wybranych pokarmach występuje w naprawdę znaczących dawkach. Do szczególnie dobrych jego źródeł należą:
Selen jest kluczowym pierwiastkiem dla tarczycy. Fakt ten należy przypominać, gdyż bywa on nierzadko pomijany. Biorąc pod uwagę, jak częste pod naszą szerokością geograficzną są niedobory selenu, tym bardziej trzeba pamiętać o tym, by w diecie pojawiały się dobre źródła tego pierwiastka.
Treści prezentowane na naszej stronie mają charakter edukacyjny i informacyjny. Dokładamy wszelkich starań, aby były one merytorycznie poprawne. Pamiętaj jednak, że nie zastąpią one indywidualnej konsultacji ze specjalistą, która jest dostosowana do Twojej konkretnej sytuacji.
