Podstawowe informacje na temat celiakii

Definicja celiakii

Celiakia zwana też chorobą trzewną to przewlekła enteropatia (czyli stan patologiczny w obrębie jelit), która ma podłoże autoimmunologiczne. Przypadłość ta powiązana jest bezpośrednio z reakcją organizmu na gluten obecny w pożywieniu i ma podłoże dziedziczne. W wyniku ekspozycji na działanie tego składnika dochodzi do rozwoju stanu zapalnego w obrębie jelit co w dalszym następstwie prowadzi do zaburzenia procesów wchłaniania wielu ważnych składników pokarmowych takich jak witaminy i składniki mineralne.

Czym jest gluten?

Gluten to polipeptyd obecny w pokarmie. Jego naturalnym źródłem są zboża takie jak pszenica, jęczmień i żyto, ale należy wiedzieć, iż także inne zboża, jak również produkty niezbożowe mogą być nim zanieczyszczone co ma bardzo duże znaczenie w przypadku osób dotkniętych celiakią, gdyż nawet niewielkie ilości tego białka mogą wpływać negatywnie na stan zdrowia w przypadku istnienia wspomnianej choroby. Objawy mogą utrzymywać się jeszcze przez długi czas po nawet jednorazowej ekspozycji na działanie glutenu.

Celiakia a NCGS

Z celiakią niekiedy mylona bywa inna przypadłość zwana NCGS (Non-Celiac Gluten Sensitivity, czyli  nieceliakalna nadwrażliwość na gluten). W przypadku NCGS jednak nie odkryto póki co specyficznych mechanizmów immunologicznych, ani też zmian histologicznych czy markerów serologicznych. Tak więc jeśli występują objawy typowe dla celiakii (bóle brzucha, biegunki, wysypka skórna, depresja), bezpośrednio powiązane z glutenem, a nie badania diagnostyczne nie potwierdzają istnienia tejże choroby, ani też alergii na gluten, to najczęściej stwierdza się NCGS.

Celiakia a alergia na gluten

Oprócz NCGS celiakia niekiedy może zostać pomylona z alergią na gluten. Nie są to jednak tożsame ze sobą jednostki chorobowe. W przypadku alergii IgE zależnej, reakcja na gluten pojawia się bardzo szybko i ma zazwyczaj ostrzejszy przebieg. Co istotne objawy może sprowokować nie tylko kontakt z alergenem przez przewód pokarmowy, ale również – przez układ oddechowy. Wtedy pojawia się katar, zapalenie spojówek, kaszel. Alergia na gluten może powodować także zaburzenia pracy przewodu pokarmowego, jak i również – wstrząs anafilaktyczny. Częściej dotyka dzieci niż osób dorosłych.

Jak często występuje?

Celiakia jest chorobą, która dotyka przeciętnie około 1% populacji. W różnych rejonach świata statystyki wyglądają inaczej, przykładowo w Niemczech dotyka ledwie 0,3% osób, a w Finlandii 2,3%! Charakterystyczne jest to, iż celiakia u wielu osób nie jest rozpoznawana odpowiednio wcześnie. Szacuje się, że częstość jej występowania może być wyższa niż wskazują oficjalne dane. Nierzadko przypadłość ta współistnieje z innymi schorzeniami o podłożu autoimmunologicznym, np. często stwierdza się ją u osób dotkniętych chorobą Hashimoto.

Jak się objawia?

Osoby dotknięte celiakią często skarżą się na zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego, zwłaszcza:

• bóle brzucha,
• gazy,
• wzdęcia,
• biegunki.

Niekiedy występują również symptomy nie wiązane w żaden sposób z zaburzeniem stanu przewodu pokarmowego. Mowa tutaj m.in. o:

• zmianach skórnych,
• objawów depresyjnych,
• osteoporozie,
• bólach stawów.

Powyższe symptomy powiązane są z konsumpcją glutenu i mijają po jego wykluczeniu z diety. Niemniej w celu zdiagnozowania choroby potrzebne są bardziej szczegółowe badania niż tylko obserwacje reakcji organizmu na spożycie produktów zasobnych w gluten.

Diagnostyka

Rozpoznanie celiakii nie jest proste. Oprócz skrupulatnego wywiadu , ważne jest także wykonanie odpowiednich badań serologicznych. Przy podejrzeniu celiakii należy oznaczyć przeciwdziała przeciwko TTG, endomysium oraz deamidowanym peptydom gliadyny. Badania dają wiarygodne wyniki tylko jeśli dana osoba w okresie ich wykonywania jest na diecie zawierającej gluten! Dodatkowo stosuje się także badania histopatologiczne polegające na pobieraniu wycinków z dwunastnicy. Niekiedy wprowadza się też badania kapsułą endoskopową i badania przepuszczalności jelita.

Leczenie

Postępowanie lecznicze w przypadku celiakii polega na zastosowaniu ścisłej diety bezglutenowej. Jest to kwestia zdecydowanie najważniejsza. Warto wiedzieć, że już minimalne ilości glutenu mogą być źródłem problemów zdrowotnych. Dlatego też ważne by dokonywać skrupulatnej weryfikacji produktów żywnościowych. Dodatkowo pewne znaczenie w leczeniu celiakii może mieć też:

• detoksyfikacja glutenu,
• poprawienie szczelności bariery jelitowej,
• modulacja odpowiedzi immunologicznej.

Powyższe zagadnienia zostaną opisane w osobnych artykułach.

Podsumowanie

Celiakia jest groźną i zarazem rzadko w porę rozpoznawaną chorobą autoimmunologiczną, która dotyka średnio 1 osobę na 100. Przypadłość ta może mieć różny przebieg i niekiedy niespecyficzne objawy co utrudnia diagnostykę i sprawia, że mylona jest np. z zespołem jelita drażliwego. Przy podejrzeniu celiakii ważne jest wykonanie badań serologicznych i histopatologicznych, a w razie wyniku dodatniego – wprowadzenie ścisłej diety bezglutenowej.