Bez tlenu nie ma życia – fakt ten nie budzi absolutnie niczyich wątpliwości. Warto jednak wiedzieć, iż w sytuacji w której jego stężenie w organizmie jest zbyt duże, może wpływać toksycznie na komórki. Cząsteczki tlenu zazwyczaj są co prawda mało aktywne chemicznie, niemniej w niektórych połączeniach stać się mogą bardzo „pobudliwe”. W niniejszym opracowaniu przybliżę pokrótce tematykę reaktywnych form tlenu, ich znaczenie fizjologiczne i wpływ na organizm.
Znaczenie fizjologiczne RFT
Reaktywne formy tlenu spełniają bardzo ważne fizjologiczne funkcje w organizmie ludzkim. M.in. pełnią rolę mediatorów i regulatorów wielu reakcji biochemicznych zachodzących w komórkach. To właśnie one odpowiadają w dużej mierze za odpowiedź komórki na obecność szkodliwych czynników zewnętrznych, związane są z reakcjami immunologicznymi, a dodatkowo także regulują procesy związane ze śmiercią komórkową i starzeniem się komórek. To zresztą jedynie wycinek obrazu ich biologicznych właściwości.
Znamienne jest, iż RTF są sprzymierzeńcami naszego zdrowia tylko wtedy gdy zachowana jest równowaga pomiędzy ich aktywnością, a sprawnością złożonych systemów antyoksydacyjnych. Niekiedy jednak zdarza się, ze równowaga ta zostaje zachwiana co prowadzi do nasilenia stresu oksydacyjnego, czego efektem może być zaburzenie homeostazy ustrojowej. Do skutków tego typu nierównowagi można zaliczyć uszkodzenia cząsteczek DNA, uszkodzenia organelli komórkowych, oraz upośledzenie przebiegu wielu szlaków metabolicznych.
Jak powstają RFT?
Rodniki tlenowe bezustannie powstają w naszym organizmie. Mogą być one generowane tak poprzez czynniki zewnętrzne, do których zaliczyć można chociażby toksyny obecne w powietrzu (np. zanieczyszczenia przemysłowe, substancje z dymu nikotynowego) czy ksenobiotyki, jak i również czynniki endogenne do których zaliczamy chociażby proces oddychania komórkowego, reakcje układu odpornościowego i wiele innych. Niekiedy źródłem RFT są po prostu patologiczne reakcje biochemiczne związane z jakimś procesem chorobowym (co ma miejsce np. w reumatoidalnym zapaleniu stawów).
Jak organizm radzi sobie z nadmiarem RFT?
Nasz organizm wykształcił sobie szereg mechanizmów obronnych, które pozwalają mu bronić się przed nadmierną aktywnością reaktywnych form tlenu. Do dyspozycji ma on dwa systemy: pierwszy zwany enzymatycznym i drugi - nieenzymatyczny. Reakcje enzymatyczne jak sama nazwa wskazuje opierają się na enzymach antyoksydacyjnych, do których zaliczyć można m.in. peroksydazę glutationową, dysmutazę ponadtlenkową i katalazę. Mechanizmy nieenzymatyczne obejmują aktywność przeciwutleniaczy niskocząsteczkowych takich jak glutation, a także witaminy (kwas askorbinowy, tokoferol), karotenoidy, flawonoidy, antocyjany i wiele innych.
Jasna strona RFT
Wiemy już, że reaktywne formy tlenu powstają w organizmie ludzkim w przebiegu różnych reakcji biochemicznych. Podobnie też wiemy, że w pewnych stężeniach ich obecność jest niezbędna dla zachowania równowagi ustrojowej, a także, że gdy ich poziom nadmiernie się zwiększa – pojawiają się problemy. Okazuje się jednak, iż gwałtowny wzrost produkcji RFT także może być korzystny, czego przykładem jest sytuacja fizjologiczna jaka tworzy się w ustroju podczas trwania wysiłku fizycznego i zaraz po jego zakończeniu, kiedy to powstają bardzo duże ilości wolnych rodników. Co ciekawe, fakt ten wcale nie jest powodem do zmartwień, a wręcz stanowi niezbędny element nabywania tzw. „adaptacji wysiłkowej”.
Wysiłek fizyczny dostarcza bodźców dla organizmu, które stymulują rozwój zdolności wysiłkowych oraz pobudzają syntezę białek mięśniowych. Dzięki temu można notować konsekwentny progres w rozwijaniu formy sportowej. Badania naukowe wskazują, że reakcje wolnorodnikowe mają istotne znaczenie dla efektywnego przebiegu przemian metabolicznych ukierunkowanych na poprawę adaptacji wysiłkowej (dla dociekliwych - wzmożona aktywność RFT pobudza ekspresję cytochromu C i aktywuje koaktywator-1 PPAR – ważne czynniki transkrypcyjne, czyli białka regulujące proces syntezy RNA w komórkach).
Tak więc RFT, również gdy dochodzi do wyraźnego wzrostu ich poziomu, mogą być sprzymierzeńcami naszego zdrowia i firmy fizycznej. Jak łatwo się domyślić – brak umiaru w spożywaniu przeciwutleniaczy może okazać się nierozsądny w odniesieniu do wspomnianych przed chwilą właściwości reaktywnych form tlenu… Ten aspekt jednak poruszałem już wcześniej, w poprzednich opracowaniach. Osoby zainteresowane tą tematyką zachęcam do przeczytania artykułu do którego link podaję poniżej:
http://potreningu.pl/articles/812/przeciwutleniacze-spowalniaja-regeneracje-po-treningu
Podsumowanie
Reaktywne formy tlenu, choć przedstawiane bywają zazwyczaj w zdecydowanie niekorzystnym świetle, tak naprawdę mają dwa oblicza. Z jednej strony ich obecność, jest niezbędna dla prawidłowego przebiegu wielu reakcji biochemicznych zachodzących w ustroju, z drugiej natomiast ich nadmiar stanowić może zagrożenie dla zdrowia doprowadzając m.in. do uszkodzenia struktur komórkowych. Ważny jest też wpływ jaki RFT wywierają w nabywaniu adaptacji wysiłkowej. W celu uzupełniania zainicjowanego tematu w kolejnych artykułach poruszę kilka aspektów związanych z aktywnością przeciwutleniaczy, opowiem jakie korzyści i jakie zagrożenia niesie za sobą ich spożywania, a dodatkowo także wskażę najlepsze ich źródła pokarmowe.
