Czy “kuloodporna kawa” to na pewno dobry pomysł?

Czym jest „kuloodporna kawa”?

Zgodnie z przyjętymi praktykami, kawę pija się czarną, bądź też ze śmietanką lub ewentualnie z mlekiem i z cukrem. Okazuje się jednak, że to nie jedyny sposób podania tego napoju. Istnieje także opcja polegająca na dodawaniu do wspomnianej kawy… skoncentrowanego tłuszczu, jakim może być masło i olej MCT. Pamiętam, że gdy jeszcze trzy lata temu opowiadałem o „bulletproof cofee” na szkoleniach z zakresu diet niskowęglowodanowych, to słuchacze po głowach się pukali i zadawali pytania w stylu „jak jestem w stanie to wypić”. Po czasie okazało się, że “kuloodporna kawa” budzi powszechny entuzjazm i… smakuje całkiem nieźle.

Skąd wziął się ten pomysł?

Pomysł by mieszać kawę z tłuszczem do codziennych nie należy. Autorem i głównym jego promotorem sposobu podania jest Dave Asprey, autor bloga o tematyce zdrowotnej i dotyczącej skutecznego odchudzania. Dave efektywnie wylansował koncepcję „kuloodpornej diety” jako idealny – o ironio – do diety paleo (w paleolicie nie było ani masła, ani zwyczaju picia kawy). Inspiracją do powstania idei „kawy kuloodpornej” była dla jej autora wędrówka po Tybecie, gdzie powszechnie spożywa się napar herbaciany z dodatkiem masła otrzymywanego z mleka jaków.

Jak to się robi?

Kuloodporna kawa jest niezwykle prosta w przygotowaniu. Autor co prawda zaleca staranną selekcję produktów składowych (specjalna, organiczna kawa, olej MCT, masło z mleka od krów z chowu pastwiskowego), ale w praktyce mało kto się tych zaleceń trzyma. Najczęściej do przygotowania używa się:

• kawę ziarnistą z rodzaju arabica,
• olej MCT (lub zgodnie z popularną praktyką – olej kokosowy nierafinowany),
• masło ekstra.

Ze świeżo zmielonych ziaren należy przygotować napar, a następnie dodać do niego 1 solidną łyżkę masła (lub więcej - dawka ma charakter indywidualny, ale w oryginale nie jest to bynajmniej płaska łyżeczka…). Kolejnym krokiem jest uwzględnienie oleju MCT w ilości około 1 – 2 łyżek. Całość należy zblendować aż do uzyskania jednolitej konsystencji.

Co to daje?

Osoby pijące „kuloodporną kawę” zapewniają, że daje „kopa” pobudzając do działania, zmniejszając łaknienie i podnosząc zdolności wysiłkowe. Faktycznie opisywane efekty są możliwe choćby z tego powodu, że bulletproof coffee zawiera stymulującą kofeinę i ketogenne kwasy tłuszczowe o średnich łańcuchach. Taka mieszanka faktycznie pobudza i może zmniejszać łaknienie (w końcu to też potężna dawka energii). Napój ten, a raczej – pokarm, bywa używany jako substytut posiłku, np. śniadania – i ten fakt może być potraktowany również jako wada. Dlaczego? Cóż, wytłumaczenie jest proste, ale nie każdy na nie wpada…

Jałowy substytut posiłku

Powiedzmy sobie szczerze: kawa nie jest szkodliwym produktem, przynajmniej jeśli pita jest z umiarem. Mało tego, istnieją dowody w postaci badań naukowych, które wskazują, że osoby regularnie pijające kawę, cieszą się lepszym zdrowiem niż osoby, które unikają tego napoju. Podobnie w przypadku masła możemy mówić też o pewnych zaletach – tłuszcz ten może stanowić integralny element zdrowej diety. Olej MCT także posiada pewne zalety, jest ketogenny (duży walor przy dietach niskowęglowodanowych), a także jest termogenny (co jest korzystne jeśli chcemy schudnąć). Dlaczego połączenie tych składników i zastąpienie nimi wybranego posiłku miałoby nie być zdrowe?

Cóż, sytuacja wygląda tak, że kuloodporna kawa jest dość kaloryczna. Wartość energetyczna tego napoju wynosić może przeciętnie od 300 do 600 kcal. Dla osób będących na diecie redukcyjnej to faktycznie jest ekwiwalent posiłku. Problem polega na tym, że posiłek to zazwyczaj mieszanka różnych makro i mikroskładników. Można to łatwo zobrazować robiąc porównanie: “kuloodporna kawa” VS omlet z warzywami. Oto one:

Omlet

• omlet z 3 jaj (170 g),
• na maśle (5 g),
• z dodatkiem pomidora (150 g),
• pieczarek (100 g),
• papryki (50 g),
• parmezanu (15g).

Wartość energetyczna

• 400 kcal,
• 32 g białka,
• 26 g tłuszczu,
• 8 g węglowodanów strawnych,
• 5 g błonnika.

Taki posiłek pokrywa około 100% zapotrzebowania na witaminy C, 150% zapotrzebowania na witaminę B2, 50% na witaminę B6, witaminę E oraz niacynę, żelazo i cynk, a także około 25% na witaminę B1 i wapń. Jest to więc potężna dawka rozmaitych składników odżywczych.

„Kuloodporna kawa” z porcji arabiki (4g), dużej łyżki masła (30g) i dwóch łyżek oleju MCT (20g). Wartość energetyczna to 400kcal, przy czym zawartość węglowodanów i białka jest tutaj śladowa, a niemal 100% energii pochodzi z tłuszczu (45g). Błonnika oczywiście brak. Brak też witamin z grupy B i składników mineralnych. Jedyne co znajdziemy w “kawie kuloodpornej”, to niewielkie ilości witamin rozpuszczalnych w tłuszczach z wyraźną przewagą witaminy A. To wszystko. Czysta energia z tłuszczu i brak składników nieenergetycznych. W przypadku cukru – mówimy wtedy o pustych kaloriach…

Fakt, iż „kuloodporna kawa” jest jałowa odżywczo, oczywiście nie sprawia, że nikt jej nigdy pić nie powinien. Ma jednak duże znaczenie z punktu widzenia planowania diety, bo jeśli dobre jakościowo posiłki zastępować będziemy wspomnianym napojem, to wyraźnie uszczuplimy pulę ważnych dla naszego organizmu składników. Możemy ową podaż skompensować planując odpowiednio pozostałe posiłki, ale jest to już pewne utrudnienie, któremu nie każdy z łatwością będzie w stanie sprostać.

Bomba z tłuszczów nasyconych

Chociaż w ostatnich czasach opublikowano sporo badań wskazujących, iż tłuszcze nasycone niekoniecznie są takie straszne jak przez długi czas sugerowano, to nie oznacza to, iż możemy do ich spożywania podchodzić bezkrytycznie. Po pierwsze nadal nie ma pełnej zgodności czy i na ile ich konsumpcja przyczynia się do rozwoju chorób układu krążenia. Po drugie, nawet jeśli założymy, iż spożywane w umiarkowanych ilościach nie szkodzą, to w dużych – mogą okazać się potencjalnie szkodliwe. Pomijając już nawet kwestię wyników badań naukowych dotyczących tych lipidów – wspomniana powyżej zasada dotyczy w zasadzie każdego pokarmu i każdego składnika pokarmowego. To właśnie dawka danej substancji odpowiada za to, czy jest ona przyjazna dla naszego organizmu, neutralna czy też po prostu wpływa nań niekorzystnie. Tymczasem sprawa ze spożywaniem nasyconych kwasów tłuszczowych jest dość skomplikowana. Okazuje się, że o ile w przypadku diet mocno niskowęglowodanowych efektywność metabolizowania tych lipidów drastycznie się zwiększa, o tyle w przypadku diet gdzie pułap węglowodanów jest umiarkowany lub wysoki, sytuacja wygląda inaczej.

„Kuloodporna kawa” jest skoncentrowanym źródłem kwasów nasyconych. Prawdopodobnie włączenie jej do diety bardzo niskowęglowodanowej nie będzie odbijać się negatywnie na zdrowiu metabolicznym (choć nie mamy co do tego pewności). Jeśli jednak uwzględnimy ją w diecie z wyższym udziałem węglowodanów, to może pojawić się potencjalny problem. Warto też wziąć pod uwagę, że na dobrą sprawę nie mamy danych choćby w postaci badań obserwacyjnych dotyczących spożywania bardzo dużych ilości kwasów nasyconych w warunkach naturalnych (wbrew obiegowym przekonaniom, nawet w diecie grenlandzkich Inuitów przeważały kwasy jednonienasycone, a nie nasycone). Nawet gdyby jednak były na świecie tradycyjne populacje odżywiające się w ten sposób, to i tak wyników nie powinno się przenosić na realia diety zachodniej czy jej „zdrowotnych” modyfikacji, których ostatnio powstaje bardzo wiele.

Duża dawka tłuszczu a testosteron

Warto wiedzieć, iż spożycie tłuszczu ma wpływ na produkcję testosteronu. Co ciekawe, gdyby ową zależność przedstawić graficznie na wykresie to przypominałaby ona kształtem odwróconą literę “U”. Oznacza to, że zarówno zbyt niskie, jak i zbyt wysokie spożycie tłuszczu może zaburzać produkcję androgenów. Efekt ten może wystąpić już po jednym wysokotłuszczowym posiłku. Mechanizm tego zjawiska nie jest w pełni poznany, ale potwierdzają go badania takie jak to: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11699056

Podsumowanie

„Kuloodporna kawa” ma z pewnością kilka ciekawych walorów: pobudza, dodaje energii, zmniejsza łaknienie, prawdopodobnie zapobiega hipoglikemii podczas wysiłku (w ramach diety niskowęglowodanowej – dzięki obecności ketogennych lipidów). Z drugiej strony napój ten ma też pewne wady: jako zamiennik posiłku okazuje się być bardzo ubogi odżywczo (nie dostarcza witamin, składników mineralnych, białka, NNKT). Jest też ekstremalnie zasobny w kwasy nasycone, które nawet jeśli nie są tak groźne jak to się często sugeruje, to mogą się takie okazać wtedy, gdy w diecie będzie ich bardzo dużo. Reasumując można powiedzieć, że do „kuloodpornej kawy” nie należy podchodzić w sposób beztroski i nie należy włączać jej do diety tylko dlatego, że jest ona… modna.