Sport i zaburzenia odżywiania – pułapki czyhające na trenujące kobiety

Im więcej świeczek pojawia się na naszym „torcie życia”, tym bardziej zaczynamy zdawać sobie sprawę, że powinniśmy poświęcać coraz więcej uwagi na aktywność ruchową i sportową. W późniejszym wieku, aby zachować sprawność, jest ona wręcz niezbędna. Takie są fakty. Z nimi się nie dyskutuje. I w tym aspekcie sport to faktycznie zdrowie! Jednak nie zawsze tak się dzieje.

Kiedy sportowa pasja staje się zagrożeniem?

Czasem potrzeba rywalizacji z przeciwnikiem lub samym sobą, w zależności od tego, czy startujemy na zawodach, czy nie, może prowadzić nas do świadomych i podświadomych działań, destrukcyjnie wpływających na nasze zdrowie.

Prosty przykład 

Za miesiąc mamy zawody z wykorzystaniem limitu wagowego a nasza waga wskazuje 10 kg zbyt dużo. Co w tym czasie robimy? Wchodzimy na dietę o bardzo niskiej ilości kalorii tak, aby zdążyć na czas. Jest więc duża szansa, że tak się stanie, jednak może się to odbyć, po pierwsze ze szkodą dla ilości tkanki mięśniowej, a po drugie, jeśli taka praktyka utrzymuje się w długim okresie albo jest bardzo często powtarzana, może prowadzić do pojawienia się różnych problemów zdrowotnych. A wtedy sport nie zawsze musi być zdrowiem!

Badanie naukowe z udziałem kobiet

Fińscy naukowcy postanowili przyjrzeć się, czy i jak uprawianie sportu może mieć wpływ na zaburzenia odżywiania, co może przekładać się na zaburzenia miesiączkowania oraz kontuzje. W tym celu za pomocą ankiet dokładnie przepytano 846 fińskich zawodniczek reprezentujących aż 67 wybranych dyscyplin sportowych. Dokonano podziału na zawodniczki młode 15-24 lat oraz starsze - 25-45 lat. Aby mieć szeroki przegląd sytuacji, celowo nie skupiano się wyłącznie na szczupłych kobietach, ale w badanie włączono również te o nieco wyższym poziomie tkanki tłuszczowej.

Ponownie ze względu na to, aby wnioski można było przełożyć na prawie całą populację pań aktywnych, oceniano zawodniczki w zależności od tego, czy startują na zawodach na poziomie krajowym i międzynarodowym, czy też w zawodach niższej rangi. Widzimy zatem, że wnioski z tego badania będą dotyczyły głównie kobiet, ale będą przekładać się na praktycznie całe spektrum aktywności ruchowych. W największym skrócie postaram się teraz przytoczyć, z jakimi wyzwaniami mogą mierzyć się sportsmenki.

Zaburzenia odżywiania

Aż 25% pań raportowało o celowym ograniczeniu odżywiania, a prawie jedna na pięć doświadczyła w swoim życiu lub obecnie doświadczała zaburzenia odżywiania. U pań o szczupłej sylwetce częściej stwierdzono ograniczenie odżywiania i zaburzenia odżywiania. Co ciekawe nie zauważono różnic w zależności od poziomu zaawansowania. Widzimy zatem, że presja osiągnięcia dobrego wyniku jest taka sama, niezależnie od rangi zawodów, w jakich się startuje. Sądzę, że to spostrzeżenie można przenieść zatem na wszystkie rywalizujące (nawet z samą sobą) panie.

Częściej tego typu problemy odnotowywano u starszych atletek. Widzimy zatem, że zaburzenia odżywiania nie są epizodyczne i powtarzać się mogą przez cały czas trwania kariery. Najprawdopodobniej ze względu na presję zmieszczenia się w limicie wagowym/idealnym wyglądzie, częściej z tego typu zaburzeniami naukowcy spotkali się w przypadku sportów, gdzie preferowana jest szczupła sylwetka.

Zaburzenia miesiączkowania

Jedna na trzy atletyki raportowała o zaburzeniach miesiączkowania. Problem częściej dotykał młode zawodniczki niż ich starsze koleżanki. Fińscy naukowcy wiążą ten fakt, z tym że w późniejszych latach z reguły spada ryzyko występowania zaburzeń cyklu. Mimo tego, że nie zauważono związku między stopniem zaawansowania zawodniczek a częstotliwością występowania zaburzeń miesiączkowania, to jednak zarysował się trend wskazujący na to, że im więcej zawodniczki ćwiczą, tym częściej ten problem może występować. 

Wiemy doskonale, że jednym z syndromów przetrenowania, zwłaszcza gdy towarzyszy temu niewystarczające spożycie kalorii, a o tym przecież raportuje bardzo dużo pań, może być właśnie zaburzenie miesiączkowania. Wszystkie zawodniczki, mimo nadrzędnego celu, jakim jest często lepszy wynik sportowy, muszą zatem mądrzej podchodzić do planowania i przeprowadzania swoich treningów tak, aby nie cierpiało na tym ich zdrowie. Pamiętajmy, że postęp możemy odnotowywać tylko wtedy, gdy w dłuższym oknie czasowym nie przekraczamy zdolności regeneracyjnych naszego organizmu. Podobnie jak zaburzenia odżywiania, problemy z miesiączką pojawiały się częściej u pań, uprawiających sport, preferujący szczupłą sylwetkę ciała.

Kontuzje

O kontuzjach donosiło ponad 55% uczestniczek badania, a więcej niż 22 dni treningowe opuściło (z ich powodu) ponad 30% atletek. Naukowcy zauważyli, że częstotliwość występowania restrykcyjnego odżywiania, co czasem może prowadzić również do zaburzeń odżywiania, wiązała się z wyższym ryzykiem występowania urazów. Również wśród pań cierpiących na zaburzenia miesiączkowania, zauważono częstszą nieobecność na treningach, których przyczyna leżała w pojawianiu się kontuzji, niż u ich zdrowych koleżanek. 

Zaobserwowano związek między brakiem uczestnictwa w treningach a większą objętością treningową. Co ciekawe większy problem z występowaniem kontuzji i opuszczaniem treningów z ich powodu, miały przedstawicielki sportów, które nie wymagają szczupłej sylwetki.

Zalecenia

Powszechność występowania zaburzeń odżywiania i ich konsekwencje, w postaci zaburzeń miesiączki oraz możliwości występowania kontuzji, a co za tym idzie opuszczenia treningów, powinna skłonić każdą zawodniczkę i ich trenerów do głębokiej refleksji.

Przy układaniu właściwej diety oraz obciążeń treningowych, musimy zwrócić uwagę na odpowiednią ilość kalorii w diecie, właściwy udział poszczególnych makroskładników, ze szczególnym uwzględnieniem węglowodanów i białka, ale bez nadmiernego ograniczenia tłuszczów oraz zadbać o właściwą kompozycję diety pod kątem mikroelementów. Tam, gdzie przewidujemy albo nie mamy możliwości zapewnienia właściwego odżywiania organizmu, powinniśmy pomyśleć o celowym uzupełnianiu ich z suplementów.

Dodatkowo powinniśmy mocno zadbać o minimalizację ryzyka występowania kontuzji. Część z nich związana jest z aparatem ruchu, dlatego zwłaszcza w przypadku dużych obciążeń treningowych, warto sięgać po suplementy wspierające go.