Produkty w puszkach i konserwy – ukryte zagrożenie

Co to jest bisfenol A?

Po raz pierwszy odkryto go jako syntetyczny estrogen , a później bisfenol A (BPA) został dopuszczony do stosowania do opakowywania żywności na przełomie lat 50. i 60. XX wieku. BPA jest używany do produkcji plastiku od lat 50. XX wieku. Może występować w laptopach, telefonach komórkowych, butelkach dla niemowląt, wodzie, sprzęcie laboratoryjnym i szpitalnym oraz pojemnikach na żywność. Wg klasyfikacji IARC bisfenol został ujęty w kategorii 3, a więc nie powinien być kancerogenny dla człowieka. Jest używany jako baza monomerowa w tworzywach poliwęglanowych oraz jako składnik w żywicach epoksydowych. Tworzywa poliwęglanowe należą do polimerów, znalazły zastosowanie w szerokiej gamie produktów konsumenckich, w tym w pojemnikach do przechowywania żywności.

Skutki jedzenie żywności w puszkach, czyli skażenie bisfenolem

Hartle J.C. przytacza wyniki badania NHANES przeprowadzonego w latach 2003-2008. W eksperymencie wzięto pod uwagę 7669 osób. 9% z nich jadło żywność w puszce w ostatnich 24 h, a 2% dostarczało dwa lub więcej produkty w konserwach. Zjedzenie nawet pojedynczego produktu w puszce powodowało, iż w moczu odnaleziono 24% więcej bisfenolu A (BPA). Zjedzenie dwóch lub więcej puszkowanych produktów zwiększało stężenie BPA w moczu o 54%. Umieszczone w puszce owoce i warzywa zwiększają stężenie BPA o 41%, puszkowane makarony nawet o 70%, a zupa nawet o 229%. Napoje w puszkach nie były związane z podwyższonym stężeniem BPA.

Eksperyment naukowy

Trudno oczekiwać, by te wyniki były przypadkowe. Zresztą takie same rezultaty przyniósł eksperyment naukowców z Tajwanu. Wątpliwe, by mieli jakikolwiek interes finansowy w negowaniu żywności w puszkach. Aby ocenić wpływ spożycia żywności w puszkach na stężenie BPA w ustroju, zmierzono stężenie BPA w moczu przed i po spożyciu żywności w metalowych konserwach. Jedna grupa spożywała żywność w puszkach; druga grupa spożywała świeżą żywność. Po 1-dniowym okresie przerwy, grupy zamieniono miejscami. Próbki moczu pobierano bezpośrednio przed posiłkami, a następnie 2 godz., 4 godz. i 6 godz. po posiłku.

Wyniki:

• stężenia BPA w moczu istotnie różniły się, gdy spożywano żywność świeżą i w puszkach,
• średnie stężenia BPA były wyższe o 152% 2 h po posiłku, o 206% w 4 h po posiłku i o 79% 6 h po posiłku, gdy jedzono pokarm w puszkach.

Czy bisfenol nam szkodzi?

W badaniach naukowych wykazano, iż bisfenol A – zwiększa odkładanie się tkanki tłuszczowej, zmniejsza wychwyt glukozy przez tkankę tłuszczową. Zwiększa stan zapalny. Został zidentyfikowany jako jeden z czynników środowiskowych, który może wpływać na indukowanie zespołu metabolicznego (plagi XXI wieku, powiązanej, chociażby z cukrzycą typu II, która zbiera krwawe żniwo). W szczególności istnieje silna korelacja między narażeniem na bisfenol A (BPA), we wczesnym okresie życia, a późniejszą otyłością i hiperlipidemią w wieku dorosłym.

Bisfenol szkodzi poprzez następujące mechanizmy:

• oddziałuje poprzez receptory estrogenowe, indukując dobrze znane kulturystom skutki uboczne (pewna ilość estrogenów jest niezbędna mężczyznom, jednak zbyt duża indukuje rozmaite skutki uboczne, chociażby retencję wody i sodu, nadciśnienie, obciążenie nerek i serca itd.),
• sprzyja otyłości, a więc cukrzycy typu II i kancerogenezie,
• indukuje stan zapalny, a więc sprzyja chorobom sercowo-naczyniowym i kancerogenezie. Stan zapalny jest induktorem wczesnych faz procesu miażdżycowego, a wzrost stężenia cytokin zapalnych wiąże się z wyższym ryzykiem rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. ryzyko sercowo-naczyniowe wzrasta u pacjentów z przewlekłymi chorobami zapalnymi, takimi jak reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, zapalenie przyzębia i atopowe zapalenie skóry,
• u zwierząt ekspozycja na BPA w trakcie ciąży nasilała insulinooporność wytworzoną podczas ciąży i była związana ze zmniejszoną tolerancją glukozy i zwiększonymi stężeniami insuliny, triglicerydów i leptyny w osoczu w porównaniu z grupą kontrolną,
• u ludzi BPA powiązano w badaniach epidemiologicznych z cukrzycą typu 2 i chorobami serca (Lang i wsp. 2008),
• może mieć wpływ na kancerogenezę, w badaniach na zwierzętach wykazano, że […] wczesna ekspozycja na BPA jest związana z większą masą ciała, większym ryzykiem zachorowania na raka piersi lub raka gruczołu krokowego oraz zaburzeniem funkcji rozrodczych,
• sprzyja nadciśnieniu tętniczemu (z wszystkimi jego konsekwencjami dla nerek i serca),
• wpływa na transport glukozy w adipocytach,
• hamuje uwalnianie kluczowej adipokiny,
• ekspozycja na BPA znacząco zakłóca szlak sygnałowy insuliny w mózgu i może być uważana za potencjalny czynnik mający wpływ na ryzyko chorób neurodegeneracyjnych,
• sprzyja rozwojowi tkanki tłuszczowej (np. u noworodka).

Butelki dla niemowląt z BPA = późniejsza otyłość?

W lipcu 2012 roku przedstawiciele FDA oświadczyli, że butelki do picia dla niemowląt i kubeczki nie mogą zawierać bisfenolu A (BPA), często występującego składnika plastiku, który działa silnie estrogennie i potencjalnie może mieć wpływ na „programowanie” późniejszej otyłości. Wielu producentów wycofało się ze stosowania BPA w produktach przeznaczonych dla najmłodszych odbiorców. Warto zauważyć, że BPA zawierają setki plastikowych przedmiotów, od plastikowych butelek po płyty CD. Chociaż ekspozycja na BPA może mieć potencjalnie niekorzystny wpływ na niemowlęta i małe dzieci, narażenie w czasie ciąży może mieć podstępny wpływ na rozwój płodu, który ujawni się dopiero w wieku dorosłym (co wykazano w badaniach na zwierzętach).

Zamiast zakończenia: metabolity BPA były obecne w 92,6% próbek moczu pochodzących od mieszkańców USA. Prawdopodobnie jest już za późno na akcję edukacyjną i zmianę nawyków żywieniowych setek tysięcy ludzi, niemniej jeśli masz taką możliwość, nie sięgaj po produkty w puszkach. Przy ponad 6 miliardach funtów BPA produkowanych co roku na całym świecie i ciągłym wzroście oczekiwanym w nadchodzących latach, rynek BPA jest duży i rozległy. Prowadzony biomonitoring wskazuje, że narażenie na BPA jest powszechne i ta wszechobecność budzi obawy dotyczące skutków zdrowotnych ekspozycji na związek zaburzający gospodarkę hormonalną.